Ο ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ

Η συλλογή τούτη είναι μέρος της “Πολικής νύχτας”, η οποία κυκλοφόρησε στα σουηδικά στις αρχές του 1970. Η ελληνική έκδοση έγινε δυο μήνες υστερότερα, στη Λουντ της Σουηδίας και στη Λευκωσία.

Τα Τετράδια του Ρήγα, που έκαναν την έκδοση, είχαν ιδρυθεί απ’ τον καθηγητή Αντώνη Μυστακίδη (1908-89), με κύριο σκοπό ν` αντιπαλέψουν την άγνοια και το σκοταδισμό που ’χε ρίξει την Ελλάδα η δικτατορία του ’67. Ο Μυστακίδης δίδασκε νεοελληνικά στα πανεπιστήμια Λουντ και Κοπεγχάγης. Γνωστότερος όμως ήταν με το ψευδώνυμο Μεσεβρινός, το οποίο χρησιμοποιούσε στα επιστημονικά του έργα καθώς και στα πoιήματά του. Οι δε έλληνες του Βορρά τον ήξεραν ως Δάσκαλο κι έτσι τον αποκαλούσαν.

Πέρασαν πάνω από πενήντα χρόνια από τότε που άρχισε η δημοσίευση τούτων των ποιημάτων. Τα περισσότερα απ’ αυτά τυπώνονταν σε σουηδικές εφημερίδες και περιοδικά ή στον Τύπο των άλλων σκανδιναβικών χωρών. Κι επειδή η ανάγκη για τη γνωριμιά και την προβολή του ελληνικού ζητήματος ήταν μεγάλη, χρόνος για άλλο κοίταγμα δεν υπήρχε. Το μήνυμα προείχε της Τέχνης.

Σε τούτη την έκδοση του Τουριστικού οδηγού μερικά ποιήματα, μικρότερης σημασίας, δεν συμπεριλήφτηκαν. Πέντ’ έξι ακόμα βρήκαν τη θέση τους σε άλλα βιβλία που έχουν ήδη εκδοθεί. Ο κύριος όμως κορμός του έργου έμεινε ατόφιος και, μερικά χρόνια μετά την πρώτη έκδοση, πραγματοποιήθηκε μια δεύτερη γραφή τους.

Ο τίτλος της συλλογής είν’ εμπνευσμένος απ’ τους τότε αγώνες των δημοκρατικών κινημάτων του Εξωτερικού ενάντια στα φασιστικά ή ολοκληρωτικά καθεστώτα ανά τον κόσμο. Η διαφώτιση γίνονταν με πολλούς τρόπους και σε διαφορετικά επίπεδα. Για μερικές μεσογειακές χώρες λογουχάρη, όπως για την Ισπανία και την Πορτογαλία, αλλά κυρίως για τη στρατοκρατούμενη νεοφασιστική Ελλάδα, οι κινητοποιήσεις για το τουριστικό μποϊκοτάρισμα αποτελούσαν ένα απ’ τα πιο δραστικά όπλα.     

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

Το βιβλίο αυτό αποτελεί προσφορά κι επικουρία στην προσπάθεια που από την άνοιξη του 1968 η Ομάδα Εκδόσεων ανέλαβε. Εκδίδεται έξω από την καθιερωμένη σειρά και κάτω από ξεχωριστές συνθήκες.

Από το πρώτο τους βήμα τα Τετράδια του Ρήγα καθόρισαν με σαφήνεια το στόχο τους: Να προσφέρουν στους ξενιτεμένους έλληνες υπεύθυνο μέσο προσανατολισμού και μελέτης πάνω στα ζωτικά προβλήματα του έθνους. Με άλλα λόγια: διαφώτιση με κατάλληλα κείμενα, κυρίως ιστορικά, και έμμεσα πνευματική καλλιέργεια των πλατύτερων στρωμάτων της Διασποράς, που σήμερα η μοίρα την έταξε στην πρώτη γραμμή της μάχης για την απελευθέρωση της Ελλάδας από τους νέους ούννους.

Ανάγκη τάχα να προσθέσουμε πως οι εκδότες γνωρίζουν καλά, ότι η προσφορά τους δεν είναι παρά μια αδύναμη φλογίτσα, που τρεμοφέγγει μέσα σ` έναν κόσμο όπου ο αγοραίος λόγος παραπλανεί και η πνευματική δίψα στερεύει;

Μ’ αυτούς τους όρους και κάτω από συνθήκες αδιάκοπης πάλης, η καθαρά λογοτεχνική παραγωγή έπρεπε να περάσει στην εφεδρεία. Μια εξαίρεση έγινε με τα “Ποιήματα της νέας Αντίστασης” (γ’ τεύχος), εξαίρεση που την επέβαλαν τα ίδια τα πράγματα.

Όμως η λογοτεχνική παραγωγή της Διασποράς αβγατίζει και χρέος μας να την προσέξουμε. Ζούμε την εποχή που οι μούσες είναι αμαζόνες και τρέχουνε στη μάχη. Δε λέμε, οι έμποροι της Τέχνης κατεβάσανε τον πνευματικό μόχθο στο πεζοδρόμιο και τον πουλούν όπως οι μανάβηδες τις τομάτες. Αλλά και μέσα στη μάχη υπάρχουν δυνατότητες επιλογής. Κι αυτό κάνουμε. Ξεχωρίζουμε τις καθαρές φωνές και τους απλώνουμε το χέρι.

Μια από αυτές είναι ο Κωστής Παπακόγκος. Παιδί της μεταπολεμικής Διασποράς, δεν είναι άγνωστος στους φίλους των Τετραδίων του Ρήγα.Τα δείγματα εργασίας που έδωσε φανερώνουν νέο λογοτέχνη προικισμένο, καλά προσανατολισμένο και με ζωηρό το αίσθημα της ευθύνης. Διαβάζοντας την ωστώρα ποιητική του παραγωγή ανακαλύπτεις τα προσόντα αυτά, καθώς και την καθαρά λογοτεχνική αξία του έργου του. Και τούτο γιατί ο ποιητής δε δοκιμάζει να μας ξεγελάσει με εξωποιητικά στοιχεία.Τα ποιήματά του ξεχωρίζουν με τη βεβαιότητα του στόχου, την άμεση αίσθηση του κόσμου και την απλότητα των εκφραστικών μέσων. Η ποίηση εδώ είναι καθημερινό προσωπικό βίωμα και αναβλύζει όπως το νερό από τη βουνίσια πηγή. Δεν έχει ανάγκη από περιττά στολίδια. Είπα: αναβλύζει. Σωστότερα: τινάζεται με ορμή. Γιατί βγαίνει από τα κατάβαθα του ομαδικού πόνου, που γνωρίζει τον εαυτό του, και θρέφεται από το πανανθρώπινο όραμα.

Φανερό πως η ποίηση αυτή υπηρετεί κάποιο συγκεκριμένο, εξωκαλλιτεχνικό σκοπό. Ο ποιητής έχει την επίγνωση του κινδύνου και αγωνίζεται κάθε στιγμή να περάσει τις συμπληγάδες με όσο το δυνατό μικρότερη ζημιά, ώστε να μας μεταδώσει το μήνυμα δίχως να προδώσει την Τέχνη.

Ο Τουριστικός οδηγός είναι γνήσιος καρπός της πνευματικής Αντίστασης του Εξωτερικού και τον δεχόμαστε με ικανοποίηση. Αλλά ταυτόχρονα εκδίδεται και ως χαιρετισμός στους αναγνώστες των Τετραδίων του Ρήγα τη στιγμή που συμπληρώνουν δυο χρόνια ζωής και πάλης.

                                                                                                                         Μεσεβρινός

(Άνοιξη του 1970)