Η «Ελένη» του Ευριπίδη ως διαχρονική παρωδία

Την καινήν Ελένην μιμήσομαι (Αριστοφ. Θεσμοφ. 850)
Του Ιωάννη Πλεμμένου*

Η τραγωδία του Ευριπίδη Ελένη διδάχτηκε το 412 π.Χ.
στα Διονύσια και θεωρείται αντιπολεμικό δράμα. Η Σικελι-
κή εκστρατεία είχε μόλις τελειώσει με την πανωλεθρία του
αθηναϊκού στόλου και ο Ευριπίδης βρίσκει την ευκαιρία με
την τραγωδία του να καταδικάσει τον πόλεμο ως πρόξενο
κακών. Αυτό το επιχειρεί μέσα από τη χρήση του γνωστού
μύθου της Ωραίας Ελένης, που υπήρξε η αιτία του Τρωικού
Πολέμου. Εντούτοις, η υποδοχή του έργου δίχασε το κοινό,
πιθανώς λόγω της πλοκής του, που αφίστατο από την κοι-
νώς παραδεκτή ιστορία της Ελένης.

Η υπόθεση βασίζεται στην εκδοχή του Ηρόδοτου που
τριάντα χρόνια νωρίτερα είχε ισχυριστεί ότι η Ελένη, αφή-
νοντας τη Σπάρτη και τον Μενέλαο, δεν είχε ακολουθήσει
τον Πάρη στην Τροία αλλά είχε καταφύγει στην Αίγυπτο.
Την Ελένη συναντά μετά την άλωση της Τροίας ο Μενέλα-
ος που καταπλέει στην Αίγυπτο και μαθαίνει έκπληκτος
ότι ο καταστροφικός πόλεμος της Τροίας είχε βασιστεί σε
ένα ψέμα. Ο βασιλιάς της Αιγύπτου Θεοκλύμενος θέλει να
νυμφευθεί την Ελένη, αλλά τελικά εκείνη με τον Μενέλαο
καταφέρνουν να διαφύγουν κρυφά.

Η Ελένη του Ευριπίδη έγινε αρκετές φορές αντικείμενο
παρωδίας, αρχικά από τον Αριστοφάνη στην κωμωδία του
Θεσμοφοριάζουσες.........
..........................................................................................
Αν και παρόμοιες απόπειρες παρώδησης του έργου του
Ευριπίδη έχουν λάβει χώρα μέχρι πρόσφατα στον θεατρικό
αλλά και τον σχολικό χώρο3, η παρούσα παρουσιάζει ιδιαί-
τερο ενδιαφέρον διότι συνδυάζει ισόρροπα την πλοκή, τον
σκηνικό χώρο και τη δομή του πρωτοτύπου με τον σύγχρο-
νο τρόπο ζωής, σκέψης και έκφρασης. Οι ήρωες και ηρωίδες
του έργου χρησιμοποιούν κινητό (και μάλιστα με σύνδεση
what’s up), παρεισάγουν ξενικές εκφράσεις και μάλιστα με
λατινικούς χαρακτήρες (π.χ. bachelor party, Calypso tours)
και απευθύνουν συχνά χαρακτηρισμούς της χύδην ελληνι-
κής (π.χ. μπούφος, μπεκρούλιακας, κοτζάμ βασιλιάς).

Ο Μενέλαος αποκαλείται Μένιος από τη βοηθό της Ελέ-
νης και η Αφροδίτη προσφωνείται Τουλάκι από τον Μενέ-
λαο. Ο αιγύπτιος πλασιέ μιλάει τα σπασμένα ελληνικά των
αλλοδαπών της Ομόνοιας (π.χ. Ντύο γιούρος, Ντεν έκει
ρέστα) και ο Μενέλαος παριστάνει τον πέρση τουρίστα για
να δοκιμάσει την πίστη της Ελένης. Υπάρχουν επίσης και
σκηνές που αποπνέουν έναν (διακριτικό βέβαια) αισθησια-
σμό, όπως στη σκηνή που η Ελένη βάφει τα νύχια της και η
βοηθός περιγράφει τον χορό των πέπλων. Επιστρατεύονται
ενίοτε τίτλοι και περσόνες της τηλεόρασης (π.χ. Καφές με
την Ελένη, συνταγές της Βέφας). Η συγγραφέας φθάνει μέ-
χρι του σημείου να βάλει τραγούδια του συρμού στο στόμα
των ηρώων (π.χ. Νοσοκόμα: Βρε, μελαχρινάκι, με πότισες
φαρμάκι – Μενέλαος: Θα ζήσω ελεύθερο πουλί).........

* Ο Δρ. Ιωάννης Πλεμμένος είναι ερευνητής στο Κέντρον Ερεύ-
νης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών.

- See more at: http://www.lexitipon.gr/product/295/parwdia-tis-tragwdias-eleni-toy-eyripidi.html#sthash.VR8XdSUX.dpuf