Τα τελευταία χρόνια, ανάμεσα στους συναδέλφους, μέλη του Διδακτικού και Ερευνητικού Προσωπικού του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και ιδιαιτέρως τους αρχαιολόγους, ανέκυπτε η συζήτηση μιας εκκρεμότητας, συχνά μάλιστα ως ενοχικό ερώτημα: έχουμε ένα χρέος να εξοφλήσουμε, να αποδώσουμε στον Καθηγητή Σπυρίδωνα Μαρινάτο μια οφειλή ως αρχαιολόγοι και ορισμένοι ως μαθητές του. Όσο εκείνος ήταν εν ζωή το Τμήμα δεν προχώρησε στη σύνταξη τιμητικού τόμου για το έργο και την προσωπικότητά του. Περίπου σαράντα χρόνια πέρασαν από το θάνατό του το καλοκαίρι του 1974 και η οφειλή παρέμενε ανεξόφλητη. Τα αίτια ήταν πολλά και διάφορα που τότε συχνά μας ξεπερνούσαν, κυρίως τα νεώτερα από εμάς μέλη του Τμήματος.
Στα τέλη του 2011 τα μέλη ΔΕΠ που σήμερα συγκροτούν την ομάδα όσων διδάσκουν τα ποικίλα γνωστικά αντικείμενα της Προϊστορικής Αρχαιολογίας στο Τμήμα μας, προχωρήσαμε στην κατάθεση πρότασης στη Γενική Συνέλευση του Τμήματος για τη διοργάνωση συνεδρίου στη μνήμη του Καθηγητή και Ακαδημαϊκού Σπυρίδωνος Μαρινάτου, η οποία και έγινε αποδεκτή ομοφώνως. Αυτό το διήμερο επιστημονικό συνέδριο έλαβε χώρα από 22 έως 23 Ιουνίου 2012. Στη διάρκεια του συνεδρίου αυτού καταβλήθηκε προσπάθεια να αναλυθεί και να αναδειχθεί το πλούσιο διδακτικό, επιστημονικό και ανασκαφικό έργο καθώς και να έρθουν στο φως πτυχές της πολυσχιδούς και έντονης προσωπικότητας του Μαρινάτου. Τις εργασίες του συνεδρίου παρακολούθησαν συνάδελφοι αρχαιολόγοι και ιστορικοί, φοιτητές του Τμήματος αλλά και άνθρωποι από το ευρύ κοινό που λίγο πολύ είχαν ακούσει ή διαβάσει για τα επιτεύγματα του φημισμένου αρχαιολόγου. Στον παρόντα τόμο περιλαμβάνονται αυτές οι ανακοινώσεις επεξεργασμένες και εμπλουτισμένες. Ορισμένες αναφέρονται σε βιογραφικά στοιχεία και αναμνήσεις από τη σχέση των συγγραφέων με τον Μαρινάτο, σε άλλες αποτιμάται η επιστημονική παρακαταθήκη του μεγάλου αρχαιολόγου, κάποιες αξιολογούν τη δράση του στην Αρχαιολογική Υπηρεσία και στο πανεπιστήμιο, ενώ ένας μικρότερος αριθμός επικεντρώνεται στη συχνή παρουσία του στον Τύπο και λίγες στις προσωπικές επαφές του με ανθρώπους της εποχής του.
Για πολλά χρόνια ο Μαρινάτος υπήρξε η κυρίαρχη μορφή στην Προϊστορία του Αιγαίου. Ήταν μάλιστα ο βασικός διαμορφωτής του εθνικού αφηγήματος για την Προϊστορία στην Ελλάδα από τη δεκαετία του `30 έως και τη δεκαετία του `60. Υπηρέτησε σε σημαντικές θέσεις ευθύνης στην Αρχαιολογική Υπηρεσία, στην Αρχαιολογική Εταιρεία και στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, όπου και άφησε το αποτύπωμά του μέχρι λίγο πριν το θάνατό του. Διακρινόταν από πάθος στις κατά καιρούς δημόσιες τοποθετήσεις του για διάφορα ζητήματα. Κατά τη γνώμη μου αυτό το χαρακτηριστικό του αναδείκνυε με ανάγλυφο τρόπο τις ιδιαίτερες αρετές του αλλά και, όπως σε κάθε άνθρωπο, τις αναπόφευκτες αδυναμίες του. [...]
Ήταν μια προσωπικότητα που σφράγισε την αρχαιολογία στον τόπο μας. Τον Μαρινάτο μπορεί κάποιος να τον αποδέχεται ή όχι αλλά σε καμμία περίπτωση δεν μπορεί να τον προσπεράσει αδιάφορα. Το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του πανεπιστημίου μας απέδωσε την οφειλόμενη τιμή στο δάσκαλο και αρχαιολόγο Σπυρίδωνα Μαρινάτο, έστω και πολύ καθυστερημένα. Αυτό μας γεμίζει ιδιαίτερη χαρά και ικανοποίηση.
Κλείνοντας, θα ήθελα να σημειώσω ότι η δαπάνη του συνεδρίου καλύφθηκε από το πανεπιστήμιό μας ενώ της έκδοσης αυτού του τόμου από το Ινστιτούτο Αιγαιακής Προϊστορίας (Institute for Aegean Prehistory). Θερμότατες ευχαριστίες απευθύνονται και στους δύο φορείς.
[Απόσπασμα από το κείμενο του προλόγου]
