Ένα λογοτεχνικό έργο στο οποίο ο ίδιος ο συγγραφέας του αποδίδει τον προσδιοριστικό υπότιτλο `Ένα μυθιστόρημα σε θεατρική φόρμα` (A Novel in Dramatic Form), προκαλεί εύλογο προβληματισμό κατά τη μετάφρασή του, καθώς ήδη καταστατικά δηλώνεται το εγχείρημα συνταιριασμού δύο διαφορετικών λογοτεχνικών μορφών.
Είναι άραγε πιο σωστό να παρακολουθήσει κανείς με μεταφραστική ακρίβεια τους διαλόγους του πρωτότυπου έργου, παραδίδοντας εν τέλει ένα δραματοποιημένο φιλοσοφικό δοκίμιο κατάλληλο για κατ` οίκον ανάγνωση; Ή μήπως είναι προτιμότερο να συμμορφωθεί με το δεύτερο σκέλος του παραπάνω προσδιορισμού και να παραδώσει ένα λειτουργικό θεατρικό έργο στο οποίο παρακολουθούμε κατ` αρχήν τη σύγκρουση δύο χαρακτήρων και δευτερευόντως δύο ιδεολογιών;
Εξειδικεύοντας, το κρίσιμο δίλημμα κατά τη μετάφραση του Sunset Limited ήταν εξ` αρχής η γλώσσα που θα χρησιμοποιούσε ο Μαύρος για να αντιμετωπίσει τον ούτως ή άλλως εκλεπτυσμένο ορθολογισμό του Λευκού. Ένας καθηγητής πανεπιστημίου εύκολα βρίσκει τα επιχειρήματα και τις εκφράσεις που χρειάζεται προκειμένου να πείσει για την ισχύ της θέσης του. Η σκέψη του είναι ξεκάθαρη, η γλώσσα του ακέραια και η δραματική παρουσία του συνεπής από την πρώτη έως την τελευταία γραμμή του κειμένου. Ένας αμόρφωτος πρώην κατάδικος όμως, με τι όπλα μπαίνει σε αυτή την ιδεολογική σύγκρουση και πως μπορεί να πείσει επί σκηνής ότι έχει έστω και την ελάχιστη πιθανότητα να βγει νικητής από ένα τέτοιο παιχνίδι;
Η απάντηση του Μακ Κάρθυ φαντάζει απλοϊκή, συνοψίζει ωστόσο με σαφή τρόπο το συμπέρασμά του για την αιώνια φιλοσοφική διαμάχη περί υπάρξεως ή μη του Θεού: `Και απεχθάνομαι όλες αυτές τις συζητήσεις. Τον άθεο που χαραμίζει τη ζωή του προσπαθώντας να αποδείξει την ανυπαρξία αυτού που εξαρχής πιστεύει ότι δεν υπάρχει`, μας λέει ο Καθηγητής σε έναν από τους τελευταίους του μονολόγους κι εκεί επί της ουσίας βρίσκεται το κλειδί όλου του έργου: στις σκηνές που υπερισχύει η Λογική, το παιχνίδι καταλήγει ανούσιο. Ο Μαύρος είναι χαμένος από χέρι, όχι γιατί δεν βρίσκει τις `κατάλληλες λέξεις`, όπως επιμένει να διαμαρτύρεται συνεχώς, αλλά γιατί αυτές οι λέξεις δεν υπάρχουν, όπως συμπεραίνει πλέον ο ίδιος ο συγγραφέας στην ώριμη ηλικία του. Αντίθετα, όποτε το παιχνίδι επιστρέφει στο φυσικό επίπεδο, ο Μαύρος αναλαμβάνει τα ηνία. Το φαγητό, η φιλία, ο θυμός, οι καταχρήσεις, η φιλανθρωπία, έρχονται να υπενθυμίσουν στον Καθηγητή την αξία της ζωής πέρα από τη σκέψη.
Το έργο αποκτά δραματική αξία μόνο αν και ο Μαύρος παραμείνει εξίσου συνεπής στη θέση του με τον Καθηγητή. Μεταφραστικά αυτό συνεπάγεται ένα σταθερό επίπεδο λόγου, ένα ρυθμό σκέψης που περισσότερο ακολουθεί και λιγότερο καθοδηγεί τη δράση, λέξεις που δεν ξενίζουν, γλώσσα που ναι μεν κουβαλάει την καταγωγή και την ελλειπή παιδεία του Μαύρου, αλλά δεν γίνεται επιτηδευμένα ακραία. Ούτε ο ίδιος ο Μακ Κάρθυ άλλωστε επιβάλλει ιδιαίτερη αργκό στο Μαύρο, επιλέγοντας έτσι να υπογραμμίσει τη διαφορετικότητα των χαρακτήρων και όχι την ταξική διαφορά.
Η παρούσα μετάφραση έχει κατ` αρχήν στόχο να εξυπηρετήσει τη θεατρική μεταφορά του έργου. Ο Μαύρος κάνει κάποια συντακτικά λάθη, μερικές φορές ίσως να μην χρησιμοποιεί την ακριβή λέξη, ποτέ όμως δεν γίνεται ούτε δυσνόητος ούτε φαιδρός, παραμένοντας έτσι καθ` όλη τη διάρκεια του έργου ένας ισχυρός αντίπαλος για τον τόσο οικείο μας `Καθηγητή του Σκότους`.
