Σύλλαβος μελετών είναι και η παρούσα έκδοση, γενομένη κατά το προηγούμενο των έργων του υπογραφομένου `Πραγματείαι περί Μακεδονίας` (1990), `Θεσσαλονίκεια και Μακεδονικά` (1996) και Περί την Θράκην (1996) από τον ίδιο εκδοτικό οίκο. Μόνον που στην προκειμένη περίπτωση ο λόγος δεν είναι για την Μακεδονία και την Θράκη, αλλά για τον ελληνικό κόσμο που, κατά την Τουρκοκρατία, βρέθηκε στις χώρες της Χερσονήσου του Αίμου και την Ρωσία απλώνοντας ένα πλήθος δραστηριοτήτων, εμπορικών, οικονομικών, πνευματικών με κυριαρχούσα πάντοτε την διάθεση και το δράμα να ιδούν την πατρίδα τους ελεύθερη. Και φυσικά να διατηρήσουν την παράδοση, την οποία η άλωση της Κωνσταντινουπόλεως, όσον και αν ήταν πικρή, αυτούς άφηνε ως φύλακες της πολύτιμης παρακαταθήκης. Ο συγγραφεύς του παρόντος ηυτύχησε να υπηρετήσει επ` αρκετόν ως ερευνητής του Ιδρύματος Μελετών Χερσονήσου του Αίμου, όταν αυτό ευημερούσε, και, κατά συνέπειαν, είχε συχνά την ευκαιρία να ασχολείται με θέματα αφορώντα στην διάχυση του ελληνικού πνεύματος στις γειτονικές χώρες και στην Ρωσία, αλλά και να παρακολουθήσει την παρουσία εκεί Ελλήνων λογίων, διδασκάλων, τυπογράφων, ανωτάτων κληρικών και κοσμικών αξιωματούχων, εμπορευομένων.
Πρόκειται ασφαλώς για μία συγκλονιστική παρουσία σε μακρινές, για τα δεδομένα της εποχής, χώρες. Η μελέτη τέτοιας φύσεως θεμάτων θέλγει τον ερευνητή, τον συναρπάζει προκειμένου για τις δραστηριότητες των αποδήμων και τον λυπεί για τα αποτυχημένα διαβήματά τους.
Αυτού του πνευματικού ταξιδιού δίδουμε στην συνέχεια τα κυριώτερα συστατικά προκειμένου ο φιλόμουσος αναγνώστης να κατανοήσει ευχερέστερον τους σταθμούς του. [...]
[Απόσπασμα από το κείμενο του προλόγου]