Η νέα ιστορία έθεσε καινούργια ερωτήματα· χρησιμοποίησε τεχνικές και μεθόδους άλλων επιστημών, προχώρησε σε καινούργια ερευνητικά πεδία· τέλος, συνειδητοποιώντας την απόσταση που χωρίζει τη βιωμένη ιστορία από τη γραπτή, οδηγήθηκε στη σχετικοποίηση των πορισμάτων της, προσπαθώντας να αποφύγει τα επικαθοριστικά αφηρημένα σχήματα, που εκπορεύονται από διάφορες φιλοσοφίες της ιστορίας.
Και στην Ελλάδα ; Με τις διαπιστωμένες καθυστερήσεις στη μετακένωση ιδεών και ρευμάτων, βρισκόμαστε σήμερα στις απαρχές μιας άνθησης της νέας ιστορίας, μισό αιώνα μετά την εκδήλωση της σχετικής προβληματικής στην Ευρώπη.
Στο παρόν βιβλίο περιέχονται οι δύο περίφημες εκείνες συνεντεύξεις που παρεχώρησαν ο Κ.Θ. Δημαράς (1904-1992) και ο Νίκος Σβορώνος (1911-1990), δύο από τους σημαντικότερους προδρόμους αυτής της ανανεωτικής προσπάθειας, στον Στέφανο Πεσμαζόγλου και τον Νίκο Αλιβιζάτο, για το περιοδικό Σύγχρονα Θέματα το 1988, στο αφιέρωμά του με τον γενικό τίτλο `Σύγχρονα ρεύματα στην ιστοριογραφία του νέου ελληνισμού`.
Ο Κ.Θ. Δημαράς με την Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, το 1948, και, κυρίως, με τις μελέτες του για το διαφωτισμό και το ρομαντισμό, σφράγισε την ιστορία των γραμμάτων και των ιδεών.
Ο Νίκος Σβορώνος, πέρα από τις βυζαντινολογικές του έρευνες, βασικό κορμό του έργου του, με την Επισκόπηση της Νεοελληνικής Ιστορίας, το 1952, και τη μελέτη του για το εμπόριο της Θεσσαλονίκης τον 18ο αιώνα, έχει αφήσει ανεξίτηλα τα ίχνη του στη σύγχρονη ιστοριογραφική παραγωγή αλλά και σε μελέτες άλλων κοινωνικών επιστημών.
Ακολουθήθηκε μια διαφοροποιημένη προσέγγιση στις δύο συνεντεύξεις, παρ` όλο που διατηρήθηκαν ορισμένες κοινές παράλληλες σταθερές. Η έμφαση ήταν στο κεντρικό νήμα που διέπει τη σκέψη του καθενός και στις βασικές έννοιες-κλειδιά που επανέρχονται με μεγάλη συχνότητα ως ερμηνευτικές κλείδες του έργου τους (λόγου χάρη `φθίνουσα καμπύλη του Νέου Ελληνισμού` για τον Κ.Θ. Δημαρά, `αντιστασιακός χαρακτήρας της ιστορίας του Νέου ελληνισμού` για τον Σβορώνο). Έγινε ακόμη προσπάθεια να αποτυπωθεί η επίδραση του παρόντος, της πολιτικής συγκυρίας, των εμπειριών τους (παιδικών, οικογενειακών, κοινωνικών) όπως και χρονικών περιόδων στις μεγάλες θεματικές τους επιλογές, τη μεθοδολογία και την κοσμοαντίληψή τους. Τέλος, ενσωματώθηκαν και ερωτήματα για τον τρόπο της δουλειάς τους στην καθημερινότητά τους (το `εργαστήρι του ιστορικού`).
Οι δύο αυτές συζητήσεις, που έγιναν στα τελευταία χρόνια της ζωής των δύο μεγάλων θεμελιωτών της σύγχρονης ελληνικής ιστοριογραφίας, αποτελούν ένα είδος πνευματικής διαθήκης τους.

[Απόσπασμα από κείμενο παρουσίασης εκδότη ή έκδοσης]