ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ
Η ενασχόληση με τη συγγραφή αυτού του βιβλίου οφείλεται σε μια προσπάθεια να μη λησμονήσω τα περασμένα συμβάντα της ζωής μου, στα οποία ο δάσκαλός μου, ο θρυλικός ιστορικός της φιλοσοφίας Λίνος Μπενάκης (1928-2022), διαδραμάτισε έναν πολύ σημαντικό ρόλο. Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές δεν είναι ούτε γνωστό ούτε βέβαιο αν το μικρό αυτό έργο θα δει ή αν πρέπει να δει, το φως της δημοσιότητας. Πίσω από αυτή την άγνοια βρίσκεται μια επιφύλαξη, εφόσον το έργο αυτό είναι εν μέρει αυτοβιογραφικό και περιέχει προσωπικές πληροφορίες. Η χρήση του πρώτου προσώπου στις αφηγήσεις και στις περιγραφές κρίθηκε αναγκαία, αλλά δεν είναι πάντα ο καταλληλότερος τρόπος για να επιτευχθεί μια συγγραφική εργασία, ακόμα και όταν συνδέεται με ένα διάσημο πρόσωπο της επιστημονικής ζωής. Όποιος και εάν είναι ο αναγνώστης αυτού του κειμένου θα πρέπει να ανεχθεί τη χρήση του «Εγώ» μέσα σε αυτό, δηλαδή μια μορφή ψυχολογίας, που όμως συνδέεται με βιβλιοθήκες και θεωρίες, με ιδέες και γεγονότα. Πάντως ας είναι κανείς ενήμερος, ότι η χρήση του «Εγώ» στο έργο αυτό δεν αναιρεί τη λογική συνέπεια, αντίθετα την ευνοεί. Δεν είναι ο υλικός κόσμος που μας αφορά, αλλά οι λεπτεπίλεπτες διακυμάνσεις της συνείδησης. Βαθιά μέσα μου υπάρχει η πίστη ότι ως έναν βαθμό μπόρεσα να κατανοήσω ποιο ήταν το νόημα της ζωής και του έργου του δασκάλου μου. Θεωρώ ότι ο Λίνος Μπενάκης από ένα σημείο και μετά πέρασε σε ένα άλλο επίπεδο, δεν ήταν απλά ένας καθηγητής και ερευνητής, αλλά ένα ελεύθερο πνεύμα. Όσο και εάν φαίνεται παράξενο, ιδίως σε όσους δεν τον γνώρισαν προσωπικά, επρόκειτο για έναν άνθρωπο που κατοικούσε στο κέντρο της Αθήνας, όμως δεν τον άγγιζε ο κόσμος της ύλης. Με τον Μπενάκη ετίθετο το ερώτημα του ανθρώπου, του κόσμου και της θεότητας με τον απλό παραδοσιακό τρόπο: το πνεύμα ανάγεται στην ύλη και αντίστροφα, η ύλη ανάγεται στο πνεύμα. Κάθε λυρισμός και κάθε έξαρση δεν είχαν θέση σε έναν άνθρωπο που δεν ήταν διόλου μοναχικός, αλλά ήταν κοινωνικός και ευπροσήγορος, σαν ο πρωταρχικός Ιωάννειος Λόγος να του έδινε πνοή. Αποτελεί μυστήριο πως είναι δυνατόν όλος αυτός ο θόρυβος της μεγαλούπολης, ο ορυμαγδός της αφόρητης καθημερινότητας, να μην επηρέασαν τη φιλοσοφική σπουδή ενός καθηγητή που διαρκώς κινείτο ανάμεσα σε ανθρώπους και συμμετείχε σε σημαντικά ιστορικά δρώμενα. Για τον συγγραφέα αυτού του κειμένου το ζήτημα αυτό αποτελεί ένα ανεξιχνίαστο μυστήριο. Για αυτόν τον λόγο, μπορώ να ομιλήσω μόνον από τη μικρή και περιορισμένη οπτική γωνία μου. Σε καμία περίπτωση, όσα ακολουθούν, δεν είναι ούτε βιογραφία ούτε αυτοβιογραφία. Συνέλεξα μόνον όλες εκείνες τις αναμνήσεις που θεώρησα ότι αξίζουν να μη λησμονηθούν και οι περιγραφές τους να καταστούν προσβάσιμες σε κάθε ενδιαφερόμενο.
Τώρα ο γράφων πλέον βρίσκεται στη μέση ηλικία και θεώρησε σκόπιμο να καταγράψει τις γνώσεις που αποκόμισε όχι μόνον εκ περιγραφής, αλλά και εξ αμέσου εμπειρίας. Φυσικά, τα δύο αυτά είδη γνώσης δεν μπορούν παρά ενίοτε να συμπλέκονται, όταν κρίνεται απαραίτητο. Το αφηγηματικό αυτό κείμενο δεν θα ήταν δυνατόν να καταστεί κατανοητό, συνεκτικό και επαρκές με άλλον τρόπο. Μέσα στις αναμνήσεις αυτές ο τρόπος αντίληψης του κόσμου όπως τον ζήσαμε από το 1990 έως το 2022 κατέχει τη θέση του αυτονόητου υπόβαθρου. Ωστόσο, η πολιτική και ο κόσμος της δημοσιογραφίας, δεν έχουν θέση εδώ. Αντίθετα, κυριαρχεί η ανθρώπινη διάσταση της διυποκειμενικότητας και της διαπροσωπικής επαφής, η αμεσότητα μιας μορφής διδασκαλίας που κατάγεται από την Αρχαιότητα, το Βυζάντιο και την Οθωμανοκρατία.
Η αλήθεια είναι ότι όλα τα κάτωθι δεν αποτελούν πλάσματα της φαντασίας του αφηγητή και ο καθένας μπορεί να το διαπιστώσει αυτό με την κοινή λογική. Παρόλα αυτά, τώρα που όλες αυτές οι στιγμές και οι εμπειρίες έχουν καταγραφεί, ο συγγραφέας μπορεί να θεωρήσει ότι ένα βάρος έχει φύγει από τον νου του. Ακόμα, η αφηγηματικότητα του κάτωθι κειμένου υποκαθιστά για τον συγγραφέα την ανάγκη εξομολόγησης και προσωπικής αισθητικής έκφρασης. Επίσης, εύχομαι όσα λέγονται στο κείμενο αυτό να αποτελέσουν μια παιδαγωγία για τους νεότερους. Ωστόσο, δεν υπάρχει καμία πρόθεση άσκησης εξουσίας ή διδακτισμού. Το μόνο όφελος που ο συγγραφέας αποκόμισε από τη συγγραφή αυτή είναι κάποιες ώρες προσωπικής χαλάρωσης, που συνοδεύονταν από τη ρυθμική ανάσυρση νοερών εικόνων. Θα ήθελα όσα έγραψα να καταστούν ωφέλιμα, ενώ ελπίζω με τα σχόλιά μου να μην έθιξα κανένα από τα πολυάριθμα πρόσωπα που αναφέρονται στο βιβλίο.
Έγραφον εν Βόλω
29.7.2024