Μία ἀντικειμενικὴ ἐπιστημονικὴ ἀνάλυση, πέρα ἀπὸ ἰδεολογισμούς, γραμμένη τὴν περίοδο τοῦ Μεσοπολέμου ἀπὸ ἕναν κορυφαῖο Ἕλληνα πολιτειολόγο.

Ἀπὸ τὴν παρουσίαση στὸ ὀπισθόφυλλο:

«Σκοπὸς τοῦ Κράτους [στὸν Ἐθνικοσοσιαλισμὸ] δὲν δύναται νὰ εἶναι τίποτε ἄλλο ἤ ἡ διατήρησις καὶ ἡ ἀνάπτυξις τῆς Φυλῆς. Εἰς τὸν σκοπὸν αὐτὸν δέον νὰ θυσιασθοῦν τὰ πάντα. Εἰς τὸ σημεῖον αὐτὸ διακρίνεται ριζικῶς ὁ Ἐθνικοσοσιαλισμὸς ἀπὸ τοῦ Φασισμοῦ, διότι κηρύσσει τὴν προτεραιότητα τοῦ Ἔθνους ἔναντι τοῦ Κράτους. Ἀντιθέτως διὰ τὸν φασισμὸν τὸ Κράτος εἶναι ἐκεῖνο τὸ ὁποῖον δημιουργεῖ τὸ Ἔθνος […] Εἰς αὐτὸ τὸ σημεῖον φαίνεται ὁλόκληρος ἡ διαφορὰ ἥτις ὑπάρχει μεταξὺ Ἐθνικοσοσιαλισμοῦ καὶ Φασισμοῦ. Ὁ πρῶτος ἐδημιουργήθη καὶ ὑφίσταται διὰ νὰ πραγματοποιήσῃ μίαν ἰδέαν, τὴν τῆς φυλῆς, ἥτις φυσικὰ δὲν δύναται νὰ πραγματοποιηθῇ χωρὶς νὰ ληφθοῦν ὑπ’ ὄψιν αἱ ἑκάστοτε συνθῆκαι. Ὁ δεύτερος ἐγεννήθη μόνον καὶ μόνον διὰ νὰ ἀναστήσῃ τὸ Κράτος, νὰ δημιουργήσῃ τὴν δύναμιν τῆς ἐπιβολῆς ἥτις εἶχε πλήρως παραλύσει ὑπὸ τὸ προηγούμενον καθεστώς. Ὁ Ἐθνικοσοσιαλισμὸς ἀνατρέπει τὸ Κράτος, διότι τὰ ἰδεώδη του εἶναι ταπεινά, καὶ διότι θέλει νὰ τὰ ἀντικαταστήση μὲ ἄλλα. Ὁ Φασισμὸς ἀνατρέπει τὸ Κοινοβουλευτικὸν Κράτος, διότι δὲν εἶναι Κράτος, θέλει κυρίως νὰ δημιουργήσῃ Κράτος. Δὲν ἐνδιαφέρεται τόσον διὰ τὰ Ἰδεώδη ὅσον διὰ τὴν πραγματοποίησή των, διότι ἡ πραγματοποίησις εἶναι ἡ ὑψίστη ἀπόδειξις τῆς ὑπάρξεως μιᾶς κρατικῆς μηχανῆς […] Εἰς τὴν παραδοχὴν αὐτὴν τῆς φυλῆς ὡς ὀντολογικῆς καὶ δεοντολογικῆς κατηγορίας χωρίζεται ὁ φυλετικὸς τοῦ ὑπερανθρωπικοῦ φασισμοῦ. Εἰς ἀμφοτέρους ὅμως κοινὴ εἶναι ἡ ἀντίληψις τοῦ ἀρχηγικοῦ ἀξιώματος, ὡς ἀναθέσεως τῆς ἀρχῆς εἰς πρόσωπον μὲ ἀπεριόριστα δικαιώματα, χωρὶς κανένα φραγμόν, εἰμὴ μόνον τὴν πραγματικὴν δύναμιν καὶ ἰσχύν του».

Ὁ Δημήτριος Βεζανῆς (1904-1968) διετέλεσε καθηγητὴς Γενικῆς Πολιτειολογίας καὶ Συνταγματικοῦ Δικαίου, εἶναι ἕνας ἀπὸ τοὺς σημαντικότερους Ἕλληνες πολιτειολόγους καὶ συνταγματολόγους καὶ ὑπῆρξε ἐν γένει μία κορυφαία νομικὴ καὶ πνευματικὴ προσωπικότητα τῆς ἐποχῆς του. Στὸν Μεσοπόλεμο ἦταν ἡγετικὸ στέλεχος τοῦ «Ἐθνικιστικοῦ Συνδέσμου» καὶ κατὰ τὴν διάρκεια τῆς Κατοχῆς ἀνέπτυξε ἀντιστασιακὴ δράση. Μέγας φίλος τῆς Κύπρου, συμμετεῖχε ἐνεργὰ στὸν ἐθνικοαπελευθερωτικὸ ἀγῶνα τῶν Κυπρίων γιὰ τὴν ἀποτίναξη τῆς βρετανικῆς ἀποικιοκρατίας καὶ τὴν Ἕνωσή τους μὲ τὴν Ἑλλάδα.


Ἐπιλεγμένα ἀποσπάσματα:

«Ὁ Φασισμὸς κυβερνᾷ θέσει καὶ δημιουργεῖ ἐκ τῶν ὑστέρων τὸ δόγμα ὅτι ἀποτελεῖ τοὺς ἀρίστους. Οἱ Φασισταὶ εἶναι ἄριστοι, διότι ἐπεκράτησαν καὶ κυβερνοῦν, ὄχι κυβερνοῦν διότι εἶναι ἄριστοι. Ἴσως ἀκριβῶς τὸ σημεῖον αὐτὸ τῆς πραγματικῆς ἐπικρατήσεως νὰ ἀποτελῇ τὸ μεταφυσικὸν κριτήριον τῆς ἀρετῆς. Πάντως εἶναι ἀναμφισβήτητον ὅτι ἐν προκειμένῳ ἡ «Κυβέρνησις τῶν ἀρίστων» ἀνήκει τόσον εἰς τὴν ἐσωτερικὴν ὅσον καὶ εἰς τὴν ἐξωτερικὴν ἰδεολογίαν, διότι χρησιμοποιεῖται ὁ ὄρος «ἄριστοι» ὑπὸ διπλῆν ἔννοιαν. Δία τοὺς φασίστας «ἄριστοι» εἶναι οἱ κυβερνῶντες, διὰ τοὺς ὑποτελεῖς δημιουργεῖται τὸ δόγμα ὅτι οἱ κυβερνῶντες εἶναι κυβερνῶντες διότι εἶναι ἄριστοι. Διὰ τοὺς ὑποτελεῖς ἡ ἔννοια «ἄριστοι» μένει ἄνευ περιεχομένου συγκεκριμένου, ἐνῷ διὰ τὸν Φασισμὸν οἱ ἄριστοι ταυτίζονται μὲ τοὺς κρατοῦντας, τοὺς ἰσχυροτέρους. Ἀλλὰ τὴν δημοκρατίαν προσβάλλει ὁ Μουσσολίνι καὶ ἀπὸ ἄλλης ἀπόψεως: ἀπὸ αὐτῆς ταύτης τῆς δημοκρατικῆς σκοπιᾶς».

«Ἡ ὑπὸ τοῦ λαοῦ διὰ δημοψηφίσματος ἐκλογὴ τοῦ Führer δὲν ἔχει καταστατικὸν χαρακτῆρα, ἀλλὰ σημαίνει ἁπλῶς ἀναγνώρισιν τῆς ἰδιότητος ἥν ἔχει. Κατὰ ταῦτα δὲν δύναται νὰ θεωρηθῇ οὔτε ὡς ἀντιπρόσωπος τοῦ λαοῦ, διότι εἰς τὴν ἔννοιαν τοῦ ἀντιπροσώπου ἔγκειται νὰ ἐκπροσωπῇ πραγματικῶς ἤ κατὰ πλάσμα τὴν θέλησιν τοῦ ἀντιπροσωπευομένου. Ὁ Führer τοὐναντίον δὲν ἐκπροσωπεῖ εἰμὴ τὴν ἰδίαν αὑτοῦ θέλησιν. Ἡ αὐτονομία συνίσταται εἰς τὸ ὅτι ὁ Führer ἐν τῇ ἐνασκήσει τῆς ἐξουσίας δὲν δεσμεύεται ἀπὸ τὰς θελήσεις οὐδενὸς ἄλλου ὀργάνου. Ἡ δευτέρα αὐτὴ συνέπεια προκύπτει ἐπίσης ἀπὸ τὴν ἰδιότητά του ὡς ἀρχηγοῦ, διότι ὁ ἀρχηγὸς δὲν δύναται νὰ ὑπόκειται εἰς οὐδεμίαν ἄλλην ἀρχήν».

«Ἡ ἰδέα ὅτι ἡ καθαρότης τῆς φυλῆς τὴν προστατεύει ἀπὸ τὸν ἐκφυλισμόν, ἄντικρυς ἀντιτίθεται πρὸς τὰ συμπεράσματα τῆς συγχρόνου Βιολογίας. Τοὐναντίον ἡ σύγχρονος βιολογικὴ ἔρευνα ἔχει καταλήξει εἰς τὸ συμπέρασμα ὅτι ἡ συνεχὴς ἕνωσις εἰς τὸν κόλπον μιᾶς καὶ τῆς αὐτῆς φυλῆς ὁδηγεῖ βαθμιαίως πρὸς πλήρη ἐκφυλισμόν, διότι τὰ νοσογόνα στοιχεῖα, τὰ ὁποῖα ἄλλως ἀλληλοαναιροῦνται ἐν τῷ κυττάρῳ, ἤδη συναντῶνται καὶ γίνονται πρόξενοι ἀναπτύξεως ἀσθενειῶν. Τρανὸν τούτου δεῖγμα ἔδωσαν οἱ γόνοι εὐγενῶν οἰκογενειῶν, οἱ ὁποῖοι παρουσιάζουν ἔκδηλα φαινόμενα ἐκφυλισμοῦ. Ὅταν δὲ ὁ ἴδιος ὁ Hitler ὁμολογεῖ τὴν κατωτερότητα τῶν εὐγενῶν καὶ ζητεῖ ἀνανέωσιν τῶν δυνάμεων τοῦ Ἔθνους ἐκ τῶν κάτω τοῦτο ἀντιβαίνει εἰς τὰς ἰδέας του περὶ καθαρότητας τῆς φυλῆς».