Λόγος περί της καταγωγής και των θεμελίων της ανισότητας μεταξύ των ανθρώπων (1754)

«Ας ενωθούμε», είπε ο πλούσιος, «για να προφυλάξουμε από την καταπίεση τους αδυνάμους, να συγκρατήσουμε τους φιλόδοξους και να εγγυηθούμε στον καθένα την κατοχή αυτού που του ανήκει».

Η ισότητα μεταξύ των ανθρώπων, το δεύτερο από τα τρία μεγάλα αιτήματα της Γαλλικής Επανάστασης στο απόγειο του Διαφωτισμού, ήταν μια κατάσταση που –με ελάχιστες εξαιρέσεις– ο πολιτισμός ποτέ δεν είχε καταφέρει να πλησιάσει. Σχεδόν μισό αιώνα νωρίτερα, το 1754, ο Ζαν-Ζακ Ρουσό είχε ανταποκριθεί στην πρόκληση να μπει στην καρδιά του κοινωνικού προβλήματος, παραθέτοντας τα αίτια της εδραίωσης της ανισότητας ως θεμελιακό (και ανυπέρβλητο;) χαρακτηριστικό των κοινωνικών συστημάτων, όπως αυτά διαμορφώθηκαν στο πέρασμα των χρόνων· κι από πολλές απόψεις η ανάγνωση της φλογερής πραγματείας του Περί ανισότητας παραμένει σήμερα εξίσου διαφωτιστική όσο τότε, ένα μνημείο σύγχρονης πολιτικής και κοινωνικής σκέψης.

Ο Ζαν-Ζακ Ρουσό (1712-1774), φιλόσοφος, βοτανολόγος, συνθέτης και μορφή του γαλλικού Διαφωτισμού, παραμένει εξέχουσα φιγούρα στην ιστορία της φιλοσοφίας τόσο λόγω της συμβολής του στη διαμόρφωση της πολιτικής φιλοσοφίας όσο και λόγω της επιρροής που άσκησε η πρωτοποριακή του σκέψη σε μεταγενέστερους διανοητές. Παρότι ο Ρουσό πίστευε από τα μέσα του 18ου αιώνα πως η συνύπαρξη των ανθρώπων με όρους ελευθερίας και ισότητας δεν είναι αδύνατη και προέτασσε τη δημιουργία πολιτικών θεσμών που επιτρέπουν τη συμβίωση σε μια κοινωνία με αυτάρκη μέλη, παρουσιάζεται ωστόσο σταθερά απαισιόδοξος για το αν η ανθρωπότητα θα καταφέρει ποτέ να απαλλαγεί από την καταπίεση, την αποξένωση και την ανελευθερία.