ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ................................................................................................ VII

Κυριότερες συντομογραφίες

Ελληνικές................................................................................................... XΧI

Ξενόγλωσσες............................................................................................. XΧΙI

Εισαγωγή....................................................................................................................................... 1

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ

Θεμελίωση και περιεχόμενο
της ευθύνης του διεθνούς οδικού μεταφορέα πραγμάτων
λόγω απώλειας, βλάβης ή καθυστέρησης στην παράδοση

Κεφάλαιο Πρώτο

Γενικά χαρακτηριστικά της ευθύνης

§ 1. Ο αναγκαστικός χαρακτήρας του συστήματος ευθύνης του μεταφορέα (άρθρο 41 CMR) 8

Ι.. Προσδιορισμός του πεδίου αναφοράς του αναγκαστικού χαρακτήρα της ευθύνης υπό το πρίσμα των γενικών προϋποθέσεων ισχύος της Σύμβασης CMR (κατ’ άρθρο 1 παρ. 1).......................... 8

ΙΙ. Αμφίδρομη ισχύς και δικαιολογητικός λόγος του αναγκαστικού χαρακτήρα της ευθύνης   12

ΙΙΙ. Ειδικότερα, θωράκιση του αναγκαστικού χαρακτήρα της ευθύνης μέσω της συμπληρωματικής ρύθμισης του άρθρου 41 παρ. 2 CMR...................................................................................................................... 15

§ 2. Η διπολική αποκλειστικότητα εφαρμογής του συστήματος ευθύνης του μεταφορέα       17

§ 3.Επέκταση της εφαρμογής του συστήματος ευθύνης του μεταφορέα επί της άσκησης εξωσυμβατικών αξιώσεων εναντίον του (άρθρο 28 CMR)......................................................................................... 20

Ι. Δικαιολογητικός λόγος της επέκτασης .......................................................................... 20

II. Προσδιορισμός του όρου «εξωσυμβατικές απαιτήσεις»........................................ 25

Κεφάλαιο Δεύτερο

Θεμελίωση της ευθύνης

§ 4. Τα πραγματικά της ευθύνης – Ζημία λόγω απώλειας ή βλάβης του πράγματος ή καθυστέρησης στην παράδοσή του (άρθρο 17 παρ. 1 CMR)..................................................................................................... 29

Ι. Προλεγόμενα......................................................................................................................... 29

ΙΙ. Απώλεια του πράγματος................................................................................................... 30

1. Έννοια του όρου «απώλεια»....................................................................................... 30

2. Ολική και μερική απώλεια .......................................................................................... 34

3. Τεκμαρτή απώλεια (άρθρο 20 παρ. 1 CMR)........................................................... 35

Α. Περιγραφή του τεκμηρίου του άρθρου 20 παρ. 1 CMR................................. 35

B. Ειδικότερα: Επίκληση του τεκμηρίου του άρθρου 20 παρ. 1 CMR και δικαίωμα επιφύλαξης για την περίπτωση εύρεσης του πράγματος (άρθρο 20 παρ. 2 και 3 CMR).................................. 38

ΙΙΙ. Βλάβη του πράγματος....................................................................................................... 40

1. Έννοια του όρου «βλάβη»........................................................................................... 40

2. Ολική και μερική βλάβη............................................................................................... 42

3. Ειδικότερα, η περίπτωση της ολικής τεχνικής ή οικονομικής βλάβης............ 43

ΙV. Καθυστέρηση στην παράδοση του πράγματος......................................................... 45

1. Γενικές παρατηρήσεις .................................................................................................. 45

2. Αναφορά της καθυστέρησης στην παράδοση του πράγματος.......................... 47

3. Συμβατικός καθορισμός του χρόνου παράδοσης................................................. 49

Α. Γενικά: Κατάρτιση της συμφωνίας και εφαρμοστέο δίκαιο......................... 49

Β. Καθορισμός του «χρονικού ορίου» παράδοσης.............................................. 50

4. Εύλογος χρόνος παράδοσης........................................................................................ 53

5. Υπέρβαση του συμβατικά καθορισθέντος ή, αναλόγως, του εύλογου χρόνου παράδοσης           56

§ 5. Χρονικά όρια της ευθύνης επί απώλειας ή βλάβης του πράγματος: Πρόκληση ζημίας μεταξύ του χρόνου παραλαβής του πράγματος προς μεταφορά και παράδοσής του............................................... 59

Ι. Γενικές παρατηρήσεις......................................................................................................... 59

II. Παραλαβή του πράγματος ............................................................................................... 61

1. Έννοια του όρου «παραλαβή» γενικά...................................................................... 61

2. Ο «σκοπός μεταφοράς» του πράγματος ως στοιχείο της παραλαβής ........... 63

Α. Παραλαβή μόνο μετά ή και πριν την κατάρτιση της σύμβασης μεταφοράς; 64

Β. Παραλαβή στις περιπτώσεις συσκευασίας, φύλαξης και συναρμολόγησης του πράγματος από τον μεταφορέα; ........................................................................................................................................ 64

3. Λοιπή περιπτωσιολογία: Παραλαβή με τη φόρτωση του πράγματος; .......... 66

ΙΙΙ. Παράδοση του πράγματος.............................................................................................. 70

1. Έννοια του όρου «παράδοση» γενικά...................................................................... 70

2. Γνωρίσματα προσήκουσας παράδοσης................................................................... 73

Α. Παράδοση στον νομιμοποιούμενο παραλήπτη .............................................. 73

Β. Παράδοση στον κατάλληλο τόπο και χρόνο...................................................... 75

3. Παραλαβή με την εκφόρτωση του πράγματος; .................................................... 77

IV. Ειδική περιπτωσιολογία................................................................................................... 80

1. Χρονικά όρια της ευθύνης επί απώλειας ή βλάβης του πράγματος σε περίπτωση συνδυασμένης μεταφοράς («combined» ή «multimodal» transport, transport «mode to mode») ......... 80

2. Χρονικά όρια της ευθύνης επί απώλειας ή βλάβης του πράγματος σε περίπτωση μικτής μεταφοράς (μεταφορά «mode on mode» ή «Roll-on/Roll-off» ή «piggy-back») (άρθρο 2 CMR) ...... 83

3. Χρονικά όρια της ευθύνης επί απώλειας ή βλάβης του πράγματος σε περίπτωση υπομεταφοράς ή διαδοχικής μεταφοράς ...................................................................................................................... 86

Α. Η περίπτωση της υπομεταφοράς......................................................................... 86

Β. Η περίπτωση της διαδοχικής μεταφοράς (άρθρα 34 επ. CMR)................... 87

§ 6. Νομική φύση της ευθύνης: Ευθύνη αντικειμενική ή υποκειμενική με αντιστροφή του βάρους απόδειξης (νόθος αντικειμενική);..................................................................................................................... 91

Κεφάλαιο Τρίτο

Περιεχόμενο της ευθύνης

§ 7. Η υποχρέωση προς αποζημίωση επί απώλειας ή βλάβης του πράγματος...... 100

Ι. (Καταρχήν) αντικείμενο της αποζημίωσης: Ο κανόνας του περιορισμού της αποκαταστατέας ζημίας στην απολεσθείσα αξία του πράγματος, όπως αυτή υπολογίζεται με αναφορά στον τόπο και τον χρόνο που το πράγμα έγινε δεκτό προς μεταφορά (άρθρα 23 παρ. 1, 25 παρ. 1 CMR) ........................................................ 100

1. Γενική περιγραφή του περιορισμού....................................................................... 100

2. Οριοθέτηση του περιορισμού υπό το πρίσμα των γενικών κανόνων του δικαίου της αποζημίωσης          104

Α. Ο περιορισμός ως θετικοποιημένο παράδειγμα εφαρμογής της έννοιας της αφηρημένης (αντικειμενικής) ζημίας ....................................................................................................................... 104

Β. Συνέπεια του περιορισμού ως προς το είδος της αποζημίωσης: Αποκλεισμός της φυσικής (in natura) αποκατάστασης και εφαρμογή της χρηματικής (λογιστικής) αποκατάστασης 105

Γ. Συνέπεια του περιορισμού ως προς το περιεχόμενο της αποζημίωσης: Ο κανόνας του εντοπισμού των αποκαταστατέων ζημιών στις άμεσες ζημίες στο πράγμα, κατ’ αποκλεισμό των έμμεσων και περαιτέρω ζημιών..................................................................................................................................... 107

3. Δικαιολογητικός λόγος του περιορισμού............................................................. 110

4. Προσδιορισμός της αξίας του πράγματος............................................................ 114

Α. Προσδιορισμός με αναφορά στην αξία στον τόπο και τον χρόνο που το πράγμα έγινε δεκτό προς μεταφορά..................................................................................................................................... 114

Β. Προσδιορισμός με αναφορά στη χρηματιστηριακή, την τρέχουσα ή τη συνήθη τιμή του πράγματος (άρθρο 23 παρ. 2 CMR)............................................................................................................. 118

ΙΙ. Ποσοτική έκταση της αποζημίωσης στη βάση του κανόνα του περιορισμού της αποκαταστατέας ζημίας στην απολεσθείσα αξία του πράγματος: Κατώτατο και ανώτατο ύψος..................... 123

1. Καθ’ ύψος (κατώτατο και καταρχήν και ανώτατο) προσδιορισμός της αποζημίωσης σύμφωνα με την απολεσθείσα αξία του πράγματος.................................................................................................... 123

2. (Πρόσθετος) κατ’ ανώτατο ύψος περιορισμός της αποζημίωσης ανεξαρτήτως της απολεσθείσας αξίας του πράγματος (άρθρα 23 παρ. 3, 25 παρ. 2 CMR)................................................... 126

Α. Γενική περιγραφή του περιορισμού................................................................. 126

Β. Βάση υπολογισμού του περιορισμού: Τα ειδικά τραβηκτικά δικαιώματα ως «μονάδα λογαριασμού»  129

Γ. Η τεχνική υπολογισμού του περιορισμού........................................................ 132

Δ. Ειδικότερα, ο περιορισμός επί ομαδικής μεταφοράς (groupage) με αποστολέα παραγγελιοδόχο μεταφοράς..................................................................................................................................... 136

ΙΙΙ. Εξαίρεση από τον κανόνα του περιορισμού της αποκαταστατέας ζημίας στην απολεσθείσα αξία του πράγματος: Αποκατάσταση των εν γένει δαπανών μεταφοράς (άρθρα 23 παρ. 4, 25 παρ. 1 CMR)        140

1. Προλεγόμενα – Έκταση της αποκατάστασης με κριτήριο την ολική ή μερική απώλεια ή βλάβη του πράγματος.......................................................................................................................................... 140

2. Έννοια του όρου «δαπάνες».................................................................................... 141

Α. Λειτουργική διασύνδεση της δαπάνης με τη μεταφορά ............................ 141

Β. Ειδικότερα, έννοια του όρου «δαπάνες μεταφοράς».................................. 145

Γ. Ειδικότερα, έννοια του όρου «τελωνειακοί δασμοί»................................... 147

§ 8. Η υποχρέωση προς αποζημίωση επί καθυστέρησης στην παράδοση του πράγματος       149

Ι. Αντικείμενο της αποζημίωσης: Αποκατάσταση της ζημίας που προκαλείται από την καθυστέρηση (άρθρο 23 παρ. 5 CMR)..................................................................................................................................... 149

1. Προσδιορισμός του αντικειμένου της αποζημίωσης υπό το πρίσμα των γενικών κανόνων του δικαίου της αποζημίωσης ............................................................................................................... 149

Α. Επάνοδος στην έννοια της συγκεκριμένης (υποκειμενικής) ζημίας ....... 149

Β. Συνέπεια ως προς το περιεχόμενο της αποζημίωσης: Κάλυψη κάθε είδους ζημίας που προκαλείται από την καθυστέρηση .......................................................................................................... 151

2. Ειδικότερα, προσδιορισμός του αντικειμένου της αποζημίωσης επί σωρευτικής συνδρομής ζημίας λόγω καθυστέρησης και λόγω απώλειας ή βλάβης .................................................... 152

Α. Περιγραφή της προβληματικής – Περιπτωσιολογία ................................... 152

Β. Αληθινή συρροή ζημίας λόγω καθυστέρησης και λόγω απώλειας ή βλάβης   153

Γ. Φαινομενική συρροή ζημίας λόγω καθυστέρησης και λόγω απώλειας ή βλάβης: Η περίπτωση της συρροής των δύο ζημιών, όπου η καθυστέρηση είναι απότοκος της απώλειας ή βλάβης και τα δύο πραγματικά ευθύνης αφορούν στο ίδιο πράγμα-μέρος του φορτίου............................................. 157

ΙΙ. Ποσοτική έκταση της αποζημίωσης στη βάση του κανόνα του κατ’ (ανώτατο) ύψος περιορισμού της στη δαπάνη μεταφοράς (άρθρο 23 παρ. 5 CMR)............................................................................ 159

§ 9. Τοκοφορία της αξίωσης προς αποζημίωση (άρθρο 27 CMR)........................... 161

Ι. Ποσοστό τόκου – Οριοθέτηση του πεδίου εφαρμογής του άρθρου 27 CMR σε σχέση με τις διατάξεις των εθνικών δικαίων που θεσπίζουν νόμιμο τόκο.......................................................................... 161

ΙΙ. Χρονικά όρια της τοκοφορίας (έναρξη – λήξη)....................................................... 165

1. Έναρξη της τοκοφορίας.............................................................................................. 165

2. Λήξη της τοκοφορίας.................................................................................................. 168

§ 10. Παραγραφή της ευθύνης του μεταφορέα προς αποζημίωση (άρθρο 32 CMR)   170

Ι. Η προθεσμία παραγραφής – Οριοθέτηση του πεδίου εφαρμογής του άρθρου 32 CMR       170

ΙΙ. Έναρξη της προθεσμίας παραγραφής......................................................................... 173

1. Έναρξη επί μερικής απώλειας του πράγματος, βλάβης ή καθυστέρησης στην παράδοσή του      174

2. Έναρξη επί ολικής απώλειας του πράγματος ..................................................... 175

§ 11. Μηχανισμοί διεύρυνσης (καθ’ ύψος και κατά περιεχόμενο) της ευθύνης του μεταφορέα προς αποζημίωση............................................................................................................................................... 177

Ι. Γενικά χαρακτηριστικά του συστήματος διεύρυνσης της ευθύνης του μεταφορέα προς αποζημίωση: Numerus clausus των τυποποιούμενων στη Σύμβαση CMR μηχανισμών και αδυναμία συμβατικής δημιουργίας νέων           177

ΙΙ. Η δήλωση αξίας (άρθρο 24 CMR)................................................................................. 180

1. Επίδραση της δήλωσης αξίας στην ευθύνη του μεταφορέα προς αποζημίωση: Διεύρυνση του (ανώτατου) ποσοτικού ορίου του άρθρου 23 παρ. 3 CMR..................................................... 181

2. Προϋποθέσεις λειτουργίας της δήλωσης αξίας με την ισχύ του άρθρου 23 παρ. 3 CMR 183

Α. Συμφωνία δήλωσης αξίας.................................................................................... 183

Β. Υποχρέωση καταβολής συμπληρωματικού ποσού; .................................... 185

Γ. Καταχώρηση της δήλωσης αξίας στο δελτίο παράδοσης............................ 187

ΙΙΙ. Η δήλωση ειδικού ενδιαφέροντος (άρθρο 26 CMR)............................................. 189

1. Γενικά ............................................................................................................................. 189

2. Επίδραση της δήλωσης ειδικού ενδιαφέροντος στην ευθύνη του μεταφορέα προς αποζημίωση 191

Α. Επί απώλειας ή βλάβης του πράγματος.......................................................... 191

Β. Επί καθυστέρησης στην παράδοση του πράγματος..................................... 194

3. Σχέση δήλωσης ειδικού ενδιαφέροντος και δήλωσης αξίας........................... 195

ΙV. Ηθελημένη κακή διαχείριση του πράγματος από τον μεταφορέα (wilful misconduct) ή παράλειψη του μεταφορέα ισοδύναμη με ηθελημένη κακή διαχείριση σύμφωνα με τη νομοθεσία του δικαστηρίου που έχει τη δικαιοδοσία της υπόθεσης (άρθρο 29 CMR)............................................................................................ 196

1. Γενικά ............................................................................................................................. 196

2. Έννοια του όρου «ηθελημένη κακή διαχείριση» – Προσδιορισμός του ισοδύναμου με την ηθελημένη κακή διαχείριση πταίσματος.............................................................................................. 202

Α. Σύντομη επισκόπηση της συζήτησης σε διεθνές επίπεδο.......................... 202

Β. Κριτική – Ιδία άποψη............................................................................................. 206

§ 12. Παρέκβαση: Ενεργητική νομιμοποίηση για την άσκηση της αξίωσης προς αποζημίωση – Προσδιορισμός της έννοιας «προβάλλων απαίτηση» ................................................................................................ 210

Ι. Επισκόπηση της συζήτησης............................................................................................. 210

1. Προλεγόμενα................................................................................................................ 210

2. Η κρατούσα γνώμη: Προσδιορισμός της ενεργητικής νομιμοποίησης με βασικό κριτήριο το δικαίωμα διάθεσης του πράγματος............................................................................................................. 211

3. Ο αντίλογος στην κρατούσα γνώμη: Προσδιορισμός της ενεργητικής νομιμοποίησης με κριτήριο την πραγματική επέλευση ζημίας.......................................................................................................... 215

ΙΙ. Κριτική – Ιδία άποψη....................................................................................................... 217

1. Απόρριψη της κρατούσας γνώμης – Υιοθέτηση των βασικών σημείων αφετηρίας του αντίλογου κατά της κρατούσας γνώμης...................................................................................................... 217

2. Προσδιορισμός της ενεργητικής νομιμοποίησης στη βάση των κανόνων του συμπληρωματικά εφαρμοζόμενου εθνικού δικαίου για τη σύμβαση υπέρ τρίτου ................................................... 219

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ

Αποκλεισμός της ευθύνης του διεθνούς οδικού μεταφορέα πραγμάτων
 λόγω απώλειας, βλάβης ή καθυστέρησης στην παράδοση

Κεφάλαιο Πρώτο

Γενική περιγραφή του κανονιστικού συστήματος αποκλεισμού της ευθύνης

§ 13.Γενική τυπολογία των λόγων απαλλαγής από την ευθύνη ............................ 227

I. Η μέθοδος της χρήσης καταλόγου εξαιρέσεων......................................................... 227

II. Κριτήρια νομοθετικής επιλογής και συστηματοποίησης των λόγων απαλλαγής (άρθρα 17 παρ. 2 και 4, 18 παρ. 1 και 2 CMR)................................................................................................................................ 228

1. Κριτήρια επιλογής των λόγων απαλλαγής ........................................................... 229

2. Κριτήρια συστηματοποίησης των λόγων απαλλαγής ....................................... 231

A. Προλεγόμενα........................................................................................................... 231

B. Η κατανομή του βάρους απόδειξης ως (νομικό) κριτήριο συστηματοποίησης των λόγων απαλλαγής: Διάκριση των λόγων απαλλαγής σε δικονομικά προνομιούχους και μη προνομιούχους            232

3. Οι λόγοι απαλλαγής από δικονομική άποψη (υπό το πρίσμα του άρθρου 18 παρ. 1 και 2 CMR), ειδικότερα ......................................................................................................... 236

A. Προλεγόμενα........................................................................................................... 236

B. Απόδειξη των δικονομικά μη προνομιούχων λόγων απαλλαγής του άρθρου 17 παρ. 2 CMR σύμφωνα με το άρθρο 18 παρ. 1 CMR............................................................................................ 238

Γ. Απόδειξη των δικονομικά προνομιούχων λόγων απαλλαγής του άρθρου 17 παρ. 4 CMR σύμφωνα με το άρθρο 18 παρ. 2 CMR................................................................................ 240

§ 14. Συρροή λόγων απαλλαγής από την ευθύνη με άλλες αιτίες πρόκλησης της ζημίας: Η προβληματική του επιμερισμού της ζημίας σύμφωνα με το άρθρο 17 παρ. 5 CMR........................ 246

Ι. Γενική περιγραφή της προβληματικής......................................................................... 246

ΙΙ. (Από κανονιστική άποψη ενδιαφέροντα) χαρακτηριστικά της συρροής – Προϋποθέσεις επιμερισμού της ζημίας σύμφωνα με το άρθρο 17 παρ. 5 CMR ....................................................................... 247

1. Πολλαπλότητα των ζημιογόνων αιτιών................................................................. 248

2. Αναφορά των πολλαπλών ζημιογόνων αιτιών σε μία ζημία........................... 249

3. Προέλευση των πολλαπλών ζημιογόνων αιτιών τόσο από τη σφαίρα ευθύνης και επιρροής του μεταφορέα όσο και από άλλη πηγή ..................................................................................................... 250

Α. H πρόκληση της ζημίας από ετερογενείς αιτίες ως προϋπόθεση για τον επιμερισμό της         250

Β. Ειδικότερα, το άρθρο 17 παρ. 4 CMR ως περίπτωση αφανούς συρροής ετερογενών ζημιογόνων αιτιών με ταυτόχρονη εφαρμογή της αρχής της απορρόφησης.................................. 251

Γ. Μη επιμερισμός της ζημίας επί πρόκλησής της από ομογενείς αιτίες – Ειδικότερα, συρροή απαλλακτικών λόγων της παρ. 2 ή/και 4 του άρθρου 17 CMR........................................................... 252

ΙΙΙ. Η τεχνική επιμερισμού της ζημίας ............................................................................. 254

Κεφάλαιο Δεύτερο

Τα επιμέρους πραγματικά αποκλεισμού της ευθύνης
σύμφωνα με το άρθρο 17 παρ. 2 και 4 CMR

§ 15. Αποκλεισμός της ευθύνης σύμφωνα με το άρθρο 17 παρ. 2 CMR............... 257

Ι. Εσφαλμένη ενέργεια ή αμέλεια του «προβάλλοντος απαίτηση» (περ. α΄)...... 257

1. Δικαιολογητικός λόγος της ρύθμισης – Συσχέτισή της με το άρθρο 17 παρ. 5 CMR         257

2. Έννοια του όρου «προβάλλων απαίτηση»: Ανάγκη διορθωτικής ερμηνείας 259

3. Η «εσφαλμένη ενέργεια» ή «αμέλεια», ειδικότερα – Περιπτωσιολογία ... 261

Α. Γενικές παρατηρήσεις........................................................................................... 261

Β. Ενδεικτικές περιπτώσεις συνδρομής «εσφαλμένης ενέργειας» ή «αμέλειας»            262

Γ. Ενδεικτικές περιπτώσεις μη εφαρμογής της ρύθμισης................................ 264

ΙΙ. Οδηγίες του «προβάλλοντος απαίτηση» (περ. β΄).................................................. 270

1. Γενικά χαρακτηριστικά της ρύθμισης.................................................................... 270

Α. Δικαιολογητικός λόγος.......................................................................................... 270

Β. Η επιφύλαξη της (προγενέστερης της παροχής της οδηγίας) μη εσφαλμένης ενέργειας ή αμέλειας του μεταφορέα............................................................................................................... 271

Γ. Συσχέτιση με το άρθρο 17 παρ. 2 περ. α΄ CMR.............................................. 272

2. Έννοια και κανονιστικά χαρακτηριστικά του όρου «οδηγία» ........................ 272

3. Έννοια του όρου «προβάλλων απαίτηση» – Ανάγκη διορθωτικής ερμηνείας 275

4. Η «οδηγία» ως αιτιώδης όρος για τη ζημία......................................................... 277

ΙΙΙ. Eλάττωμα του πράγματος (περ. γ΄)............................................................................ 277

1. Έννοια του όρου «ελάττωμα» γενικά: Ελάττωμα εγγενές ή και κεκρυμμένο; 277

2. Έννοια του όρου «ελάττωμα» ειδικότερα – Συσχέτιση της ρύθμισης με το άρθρο 17 παρ. 4 περ. δ΄ CMR 279

Α. Η τυπική έννοια του όρου «ελάττωμα»: Ελάττωμα λόγω απόκλισης από την τυπική ιδιοσυστασία του γένους στο οποίο ανήκει το πράγμα............................................................................... 279

Β. Συσχέτιση της ρύθμισης με το άρθρο 17 παρ. 4 περ. δ΄ CMR................... 281

Γ. Διεύρυνση της έννοιας του όρου «ελάττωμα» (με την έννοια της ακαταλληλότητας του πράγματος προς μεταφορά, παρά τη συμμόρφωσή του με την τυπική ιδιοσυστασία του γένους στο οποίο ανήκει);      283

IV. Συνθήκες που ο μεταφορέας δεν μπορούσε να αποφύγει και τις συνέπειες των οποίων δεν μπορούσε να προλάβει (περ. δ΄)............................................................................................................................... 284

1. Εννοιολογικές προσεγγίσεις .................................................................................... 285

Α. Αρνητική οριοθέτηση του όρου «αναπόφευκτες συνθήκες»: Διάκρισή του από την έννοια της ανωτέρας βίας σύμφωνα με την αντικειμενική θεωρία .......................................................... 285

Β. Θετική οριοθέτηση του όρου «αναπόφευκτες συνθήκες»: (Αφανής) ταύτιση του όρου με την έννοια της ανωτέρας βίας σύμφωνα με την υποκειμενική θεωρία – Η έννοια της άκρας δυνατής επιμέλειας και το προερχόμενο από την οικονομική ανάλυση του δικαίου κριτήριο του οικονομικώς εύλογου  290

2. Βασική περιπτωσιολογία (ανά κατηγορία μεταφορικών κινδύνων)............. 297

Α. Κλοπή – Ληστεία..................................................................................................... 298

Β. Οδική κυκλοφορία................................................................................................. 304

Γ. Πυρκαγιά – Εμπρησμός......................................................................................... 306

Δ. Καιρικές συνθήκες.................................................................................................. 307

Ε. Λοιπές περιπτώσεις................................................................................................ 308

ΣΤ. Ειδικότερα, η ελαττωματική κατάσταση του οχήματος μεταφοράς ως ex lege (άρθρο 17 παρ. 3 CMR) περίπτωση μη «αναπόφευκτης συνθήκης» ................................................... 309

§ 16. Αποκλεισμός της ευθύνης σύμφωνα με το άρθρο 17 παρ. 4 CMR............... 323

Ι. Χρησιμοποίηση ανοικτών ακάλυπτων οχημάτων (περ. α΄)................................... 323

1. Δικαιολογητικός λόγος της ρύθμισης.................................................................... 323

2. Τελολογική συστολή του άρθρου 17 παρ. 4 περ. α΄ CMR σε περίπτωση κατ’ ανάγκη εκτέλεσης της μεταφοράς με ανοικτό ακάλυπτο όχημα.......................................................................................... 324

Α. Η προβληματική, όπως συζητείται στη θεωρία............................................. 324

Β. Ιδία κριτική – Διατήρηση της ευθύνης του μεταφορέα ............................. 325

3. Τα επιμέρους στοιχεία του πραγματικού του άρθρου 17 παρ. 4 περ. α΄ CMR 327

Α. «Aνοικτό ακάλυπτο όχημα»................................................................................ 327

Β. «Ρητή συμφωνία».................................................................................................. 328

Γ. «Αναφορά της συμφωνίας στο δελτίο παράδοσης»..................................... 329

4. Η απαλλαγή του μεταφορέα στο πλαίσιο του άρθρου 17 παρ. 4 περ. α΄ CMR, ειδικότερα           330

Α. Απαλλαγή (μόνο) επί πραγματικής χρήσης ανοικτού ακάλυπτου οχήματος 330

Β. Απαλλαγή επί «ασυνήθους ελλείμματος ή απώλειας δέματος»: Διαμόρφωση της δυνατότητας απαλλαγής υπό το πρίσμα των δικονομικών κανόνων του άρθρου 18 παρ. 2 και 3 CMR 330

ΙΙ. Έλλειψη ή ελαττωματική κατάσταση της συσκευασίας του πράγματος (περ. β΄) 331

1. Έννοια του όρου «συσκευασία».............................................................................. 332

2. Προσδιορισμός του εύρους εφαρμογής του άρθρου 17 παρ. 4 περ. β΄ CMR 333

Α. Απαλλαγή του μεταφορέα επί ελλιπούς ή ελαττωματικής συσκευασίας από τον αποστολέα   333

Β. Μερική (μόνο) απαλλαγή του μεταφορέα επί παράλειψής του να ενημερώσει τον αποστολέα για την ελλιπή ή ελαττωματική συσκευασία ................................................................................. 336

Γ. Επάνοδος στον κανόνα της ευθύνης του μεταφορέα επί ελλιπούς ή ελαττωματικής συσκευασίας από τον ίδιο..................................................................................................................................... 338

Δ. Συνολικό συμπέρασμα ......................................................................................... 339

3. Αναγκαιότητα και «ελαττωματική κατάσταση» της συσκευασίας ως επιμέρους στοιχεία του πραγματικού του άρθρου 17 παρ. 4 περ. β΄ CMR................................................................................ 339

Α. Αναγκαιότητα της συσκευασίας......................................................................... 339

Β. Η αναγκαιότητα της συσκευασίας ως στοιχείο προσδιοριστικό της έννοιας της ελαττωματικής κατάστασης της συσκευασίας............................................................................................................ 343

ΙΙΙ. Χειρισμός, φόρτωση, στοιβασία ή εκφόρτωση του πράγματος από τον αποστολέα, τον παραλήπτη ή από πρόσωπα που ενεργούν για λογαριασμό του αποστολέα ή του παραλήπτη (περ. γ΄).... 346

1. Εννοιολογικές διευκρινίσεις..................................................................................... 346

2. Η τεχνική προσδιορισμού του πεδίου εφαρμογής του άρθρου 17 παρ. 4 περ. γ΄ CMR    347

Α. Προλεγόμενα .......................................................................................................... 347

Β. Αλληλοσυμπληρούμενη εφαρμογή των κριτηρίων της πραγματικής εκτέλεσης του χειρισμού, της φόρτωσης, της στοιβασίας ή της εκφόρτωσης και του υπόχρεου εκτέλεσης της φόρτωσης και της εκφόρτωσης, με άξονα τον χρόνο πρόκλησης της ζημίας....................................................................... 349

Γ. Συνολικές διακρίσεις – Περιπτωσιολογία........................................................ 353

3. «Πρόσωπα που ενεργούν για λογαριασμό του αποστολέα ή του παραλήπτη» ως στοιχείο του πραγματικού του άρθρου 17 παρ. 4 περ. γ΄ CMR................................................................................ 356

Α. Γενικά......................................................................................................................... 356

Β. Προσωπικό του μεταφορέα ως βοηθοί εκπλήρωσης του αποστολέα ή του παραλήπτη          356

Γ. Ειδικότερα, o ίδιος ο μεταφορέας ως βοηθός εκπλήρωσης του αποστολέα ή του παραλήπτη;             359

4. Πλημμελής συμπεριφορά του μεταφορέα (και επιμερισμός της ευθύνης σύμφωνα με το άρθρο 17 παρ. 5 CMR) στο πλαίσιο λειτουργίας του άρθρου 17 παρ. 4 περ. γ΄ CMR – Ειδικότερα, υποχρέωση του μεταφορέα προς έλεγχο της φόρτωσης ή/και της στοιβασίας που ενεργεί ο αποστολέας;............................. 361

5. Το άρθρο 17 παρ. 4 περ. γ΄ CMR από δικονομική άποψη (σε συνδυασμό με το άρθρο 18 παρ. 2 CMR): Ειδικές παρατηρήσεις............................................................................................................... 365

Α. Εγγύτερος προσδιορισμός της λειτουργίας του άρθρου 17 παρ. 4 περ. γ΄ CMR από δικονομική άποψη..................................................................................................................................... 366

Β. Σφάλμα στον χειρισμό, τη φόρτωση, τη στοιβασία ή την εκφόρτωση σύμφωνα με το άρθρο 17 παρ. 4 περ. γ΄ CMR ως αιτιακή συνθήκη πρόκλησης της ζημίας στο πλαίσιο του άρθρου 18 παρ. 2 CMR ειδικότερα: Περιπτωσιολογία ................................................................................................... 368

ΙV. Φύση ορισμένων ειδών πραγμάτων (περ. δ΄)......................................................... 369

1. Δικαιολογητικός λόγος της ρύθμισης.................................................................... 370

2. Η φυσική ιδιοσυστασία του πράγματος ως στοιχείο διάκρισης του άρθρου 17 παρ. 4 περ. δ΄ CMR από το άρθρο 17 παρ. 2 περ. γ΄ CMR................................................................................................ 371

3. Ανάγκη εξεύρεσης κριτηρίου για τη διαπίστωση της έκθεσης του πράγματος σε ιδιαίτερο κίνδυνο λόγω της φυσικής ιδιοσυστασίας του; ................................................................................... 371

Α. Η προβληματική, ιδίως όπως συζητείται στη θεωρία.................................. 371

Β. Η κρατούσα γνώμη: Διαπίστωση της έκθεσης του πράγματος σε ιδιαίτερο κίνδυνο λόγω της φυσικής ιδιοσυστασίας του με βάση το κριτήριο της προσήκουσας εκτέλεσης της μεταφοράς 373

Γ. Ο αντίλογος στην κρατούσα γνώμη: Απόρριψη της ανάγκης διατύπωσης του κριτηρίου της προσήκουσας εκτέλεσης της μεταφοράς – Επίλυση της προβληματικής στο πλαίσιο του άρθρου 18 παρ. 2 εδ. β΄ CMR 375

4. Ζημίες καλυπτόμενες από τον απαλλακτικό λόγο του άρθρου 17 παρ. 4 περ. δ΄ CMR – Περιπτωσιολογία .......................................................................................................................................... 378

5. Το άρθρο 17 παρ. 4 περ. δ΄ CMR από δικονομική άποψη (σε συνδυασμό με το άρθρο 18 παρ. 2 και 4 CMR): Ειδικές παρατηρήσεις............................................................................................................... 380

Α. Εγγύτερος προσδιορισμός της λειτουργίας του άρθρου 17 παρ. 4 περ. δ΄ CMR από δικονομική άποψη..................................................................................................................................... 380

Β. Ο πρόσθετος περιορισμός του άρθρου 18 παρ. 4 CMR ............................. 382

V. Ανεπάρκεια ή ακαταλληλότητα σημείων και αριθμών επί των δεμάτων (περ. ε΄) 387

1. Δικαιολογητικός λόγος της ρύθμισης.................................................................... 388

2. Η απαλλαγή του μεταφορέα, ειδικότερα ............................................................ 389

Α. Ανεπάρκεια ή ακαταλληλότητα της σήμανσης ή/και της αρίθμησης..... 389

Β. Απόδειξη της ανεπάρκειας ή ακαταλληλότητας – Συσχέτιση με τα άρθρα 8 παρ. 1 περ. α΄ και 9 παρ. 2 CMR..................................................................................................................................... 389

VI. Μεταφορά ζώντων ζώων (περ. στ΄)........................................................................... 391

1. Γενικό πλαίσιο εφαρμογής της ρύθμισης............................................................. 391

2. Συσχέτιση της ρύθμισης με το άρθρο 17 παρ. 4 περ. δ΄ CMR......................... 393

3. Η διεύρυνση της αποδεικτέας ύλης (ή: η αντιστροφή του βάρους απόδειξης;) σε βάρος του μεταφορέα σύμφωνα με το άρθρο 18 παρ. 5 CMR, ειδικότερα.............................................................. 395

Βιβλιογραφία.......................................................................................................................... 397

Ελληνική................................................................................................................................... 397

Αλλοδαπή   403