Ο Ντόναλντ Τραμπ είναι ο ένοικος του Λευκού Οίκου, η Ευρωπαϊκή Ένωση κατακερματίζεται, ο Βλαντιμίρ Πούτιν είναι ο νονός της εποχής και ο Ματέο Σαλβίνι το αναδυόμενο άστρο της, τα τείχη πολλαπλασιάζονται και οι γέφυρες καταρρέουν, τα λιμάνια κλείνουν για τους εξόριστους και τα τελωνεία επανέρχονται στην πρότερη δόξα τους, η φιλελεύθερη δημοκρατία που θα εξαπλωνόταν σε όλο τον πλανήτη υποχωρεί καταφανώς: η αποτυχία μας είναι παταγώδης. Εμείς, οι προοδευτικοί διανοούμενοι, οι ανθρωπιστές μαχητές, οι υποστηρικτές μιας ανοιχτής κοινωνίας, οι υπέρμαχοι των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και λοιποί κοσμοπολίτες, είμαστε ανίκανοι να αναχαιτίσουμε το εθνικιστικό και αυταρχικό κύμα που σαρώνει τις κοινωνίες μας.

Η πνευματική μου συγκρότηση μπορεί να χαρακτηριστεί «φιλελεύθερη». Βυθίστηκα στον Καντ πιο εύκολα απ’ ό,τι στον Χέγκελ. Θεωρώ ως απόλυτο σημείο αναφοράς το έργο του Μονταίνι και όχι του Μαρξ. Διάβασα τον Βολταίρο με μεγαλύτερο ενθουσιασμό απ’ ό,τι τον Ρουσσώ. Ο φιλοσοφικός φιλελευθερισμός που μελέτησα και αγάπησα ήταν μια σκέψη των ορίων, μια προσπάθεια να διαχωριστούν οι πολιτικές, θρησκευτικές, οικονομικές σφαίρες, ο ιδιωτικός χώρος από τον δημόσιο, οι εξουσίες από τις γνώσεις, ένα αντίδοτο στην ύβριν –την υπερβολή– των βασιλέων και των προφητών.

Τι βλέπουμε, όμως, σήμερα να αναπτύσσεται, διατηρώντας το όνομα του φιλελευθερισμού;

Το αντίθετο, το ακριβώς αντίθετο.

Βλέπουμε τα όρια να σβήνουν και να θριαμβεύει η ύβρις. Βλέπουμε τις πολυεθνικές εταιρείες ν’ αρνούνται τη νομοθεσία των κρατών και να προσπαθούν να επιβάλουν τη δική τους. Βλέπουμε τις τράπεζες που σώθηκαν με δημόσιο χρήμα να παραποιούν τους λογαριασμούς τους και να κρύβουν τα κεφάλαιά τους σε φορολογικούς παραδείσους. Βλέπουμε το πλαίσιο της ανταγωνιστικότητας να μην είναι πλέον λειτουργικό, ελλείψει μιας διαιτητικής αρχής που να μπορεί να το επιβάλει. Βλέπουμε αφεντικά εταιρειών να κερδίζουν εκλογικές αναμετρήσεις χρησιμοποιώντας το σλόγκαν «Πέτυχα στη ζωή μου, αφήστε με να διαχειριστώ τη δική σας».

Η κρίση των δημοκρατιών μας δεν αποτελεί παρένθεση. Για να την ξεπεράσουμε, απαιτείται μια σαφής ρήξη με τις μέχρι σήμερα κυρίαρχες αναλύσεις και πρακτικές. Ας θυμηθούμε ότι μόνο το New Deal του Φράνκλιν Ρούζβελτ εμπόδισε την εμφάνιση του φασισμού στις ΗΠΑ, τη δεκαετία του ’30, όταν την ίδια στιγμή σάρωνε στην Ευρώπη. Ας ακούσουμε την προειδοποίηση του Μακιαβέλι: μερικές φορές, η διαφθορά της κοινωνίας είναι τόσο μεγάλη που το κοινό αγαθό έχει πάψει να υπάρχει. Ένα πολιτικό «χέρι» θα πρέπει τότε να βγει από το σύνηθες κάδρο για να αποκαταστήσει την ισορροπία.

R.G

* * *

Το κείμενο του Ραφαέλ Γκλυκσμάν χαρακτηρίζεται από μια ειλικρινή προσχώρηση στο «common decency», έννοια τόσο προσφιλή στον Οργουελ, και τόσο αναγκαία για τη δημοκρατία μας. Το βιβλίο του, με ύφος λιτό και ταυτόχρονα εμπνευσμένο, τοποθετείται μεταξύ θεωρητικού στοχασμού και μιας πιο προσωπικής διαδρομής. Η φιλοσοφία συμπορεύεται με την ιστορία· οι θεωρητικές αναλύσεις, αλλά και οι ενδιαφέρουσες συναντήσεις με πολίτες διαφορετικών καταβολών, συνθέτουν το φόντο του έργου. Είναι το βιβλίο ενός πολίτη του κόσμου, που βρίσκεται αντιμέτωπος με την επιστροφή του τραγικού στην Ευρώπη.

Matthias Fekl, Le Nouveau Magazine Littéraire

Πρόκειται για μια προσπάθεια να αποκτήσει και πάλι νόημα η στράτευση των πολιτών, με επίκεντρο το οικολογικό ζήτημα. Μια γενιά χωρίς ορόσημα πρέπει να επινοήσει και να καταστήσει εκ νέου σαγηνευτική μια Αριστερά που σήμερα βρίσκεται σε κώμα. Αν μια τέτοια αναγέννηση δεν συμβεί, τη μάχη θα κερδίσει η λαϊκιστική αγανάκτηση. Αυτό το συναρπαστικό δοκίμιο περιγράφει με δριμύτητα την «κοινωνία της απομόνωσης, όπου το μεταμοντέρνο άτομο βασιλεύει, αγνοώντας την έννοια του κοινού συμφέροντος και αρνούμενο κάθε θυσία για τον Αλλο.

Abel Mestre, Le Monde

Στο βιβλίο του, ο δοκιμιογράφος επικρίνει τη σύγχρονη εγωιστική αναδίπλωση και σκιαγραφεί ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο. Πρόκειται για ένα βιβλίο αναμφισβήτητα σοσιαλιστικό, που αποτελεί ταυτόχρονα κριτική διάγνωση της πορείας του κόσμου και σχεδίασμα ενός πολιτικού προτάγματος. Ως εκπρόσωπος μιας νέας γενιάς, ο συγγραφέας αποδεικνύει ότι αυτή η θεωρία, ο θάνατος της οποίας ανακοινώθηκε τόσες φορές, εξακολουθεί να παράγει ιδέες, προγράμματα και μια ελπίδα.

Laurent Joffrin, Libération

Ευτυχής συνάντηση ενός βιβλίου με μια επικαιρότητα όπου, ούτε λίγο ούτε πολύ, διακυβεύεται το μέλλον της κοινωνίας μας. Το βιβλίο του Ραφαέλ Γκλυκσμάν κυκλοφόρησε τον Οκτώβριο. Διαβάστηκε και σχολιάστηκε πολύ. Χωρίς να μιμείται την Πυθία, ο συγγραφέας φωτίζει ό,τι συμβαίνει σήμερα, με μια ανάλυση ουσιαστική – κατάλληλη, αν χρειαστεί, να ενθαρρύνει την αφύπνιση των πολιτών.

François Bernheim, Mediapart

* * *

Ο Ραφαέλ Γκλυκσμάν γεννήθηκε το 1979 στο Boulogne-Billancourt. Απόφοιτος του Ινστιτούτου Πολιτικών Επιστημών του Παρισιού, εργάζεται ως δημοσιογράφος και σκηνοθέτης ντοκιμαντέρ. Διετέλεσε αρθρογράφος του περιοδικού Le Nouvel Observateur και διευθυντής τού Le Nouveau Magazine Littéraire, από το οποίο απομακρύνθηκε λόγω της επικριτικής αρθρογραφίας του περιοδικού κατά του προέδρου Μακρόν. Συμμετείχε ενεργά, ως ακτιβιστής, σε διάφορες αποστολές στη Ρουάντα, την Τσετσενία, τη Γεωργία και την Ουκρανία. Είναι συνιδρυτής και εκπρόσωπος της πολιτικής κίνησης Place Publique, η οποία έχει στόχο τη συνεργασία όλων των πολιτικών δυνάμεων της Αριστεράς και της Οικολογίας που κινούνται στον χώρο μεταξύ του κόμματος του Μακρόν και του κόμματος του Μελανσόν.

Από τις εκδόσεις Πόλις κυκλοφορεί επίσης το βιβλίο του Ραφαέλ Γκλυκσμάν Εναντίον της αντιδραστικής σκέψης.