Η ιδιαίτερα σημαντική για την οικονομία κάθε χώρας ενεργειακή αγορά απελευθερώνεται βαθμιαίως, υφίσταται συνεχείς ρυθμιστικές παρεμβάσεις και δημιουργεί διαφορές, οι οποίες παρουσιάζουν κατά κανόνα, υψηλή νομική συνθετότητα, μεγάλο οικονομικό αντικείμενο και συχνά διασυνοριακό χαρακτήρα, ενώ επιζητούν επίλυση από δικαιοδοτικό όργανο ουδέτερο, ανεξάρτητο, ταχύ και εξειδικευμένο. Οι ενεργειακές διαφορές, στο μέτρο που δεν έχουν διοικητικό χαρακτήρα, επιλύονται κυρίως από διαιτητικά δικαστήρια συγκροτούμενα είτε ad hoc είτε στο πλαίσιο ορισμένης θεσμικής διαιτησίας. Τα εν λόγω δικαστήρια υπόσχονται διαδικαστική ευελιξία, εμπιστευτικότητα, εξειδικευμένους διαιτητές, ταχεία και οριστική επίλυση της διαφοράς.
Η παρούσα μονογραφία σκοπεί στην κάλυψη του βιβλιογραφικού κενού σε σχέση με τη διαιτητική επίλυση των εμπορικών κυρίως ενεργειακών διαφορών, αναπτύσσοντας τόσο το ευρωπαϊκό όσο και το μη κωδικοποιημένο ακόμη σήμερα ελληνικό θεσμικό πλαίσιο, αλλά και παρουσιάζοντας βασικά σημεία και ζητήματα εκ της επενδυτικής ενεργειακής διαιτησίας. Στο πλαίσιο αυτό, το έργο επιχειρεί να προσεγγίσει συστηματικά τα ερμηνευτικά και δογματικά ζητήματα που ανακύπτουν με ανάλυση του δικαίου της εσωτερικής και διεθνούς διαιτησίας και εκτενή ανάδειξη των ιδιαιτεροτήτων της ενεργειακής διαιτησίας υπό την επικουρία της νομολογίας τακτικών και διαιτητικών δικαστηρίων επί ενεργειακών διαφορών. Στη μελέτη αναλύεται και ο ρόλος της ΡΑΕ καθώς και η συμβολή της στην ρύθμιση της ελληνικής ενεργειακής αγοράς και στην επίλυση ενεργειακών διαφορών.
Συντομογραφίες
XXIΠρόλογος
XXVΠρολεγόμενα
1Εισαγωγή
Ι. Η διαιτησία, ως τρόπος εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών εν γένει
1- Εσωτερική και διεθνής διαιτησία
II. Η επιλογή της διαιτησίας, ως μεθόδου επίλυσης διαφορών
7στον τομέα της ενέργειας
Κεφάλαιο Πρώτο
Το διεθνές πλαισιο των ενεργειακών διαφορών
1.1. Διεθνής Έκθεση για την επίλυση διαφορών στον τομέα της ενέργειας
11από το Διεθνές Κέντρο για την Ενεργειακή Διαιτησία (ICEA, 2015)
151.2. Η διεθνής επενδυτική διαιτησία
1.3. Η διαιτησία στον ενεργειακό τομέα, ως είδος διεθνούς
20επενδυτικής διαιτησίας
Κεφάλαιο Δεύτερο
To Ευρωπαϊκό και Ελληνικό
θεσμικό - νομοθετικό πλαίσιο για την ενέργεια
Οριοθέτηση των ενεργειακών διαφορών
452.1. Ευρωπαϊκό δίκαιο και ρύθμιση της ενεργειακής αγοράς
562.2. Το νομοθετικό πλαίσιο για την ενέργεια στην Ελλάδα
57Α. Ο νόμος 2289/1995
Β. Η πρόσφατη νομοθεσία για την κύρωση συμβάσεων μίσθωσης
μεταξύ της Ελληνικής Δημοκρατίας και διαφόρων Α.Ε. για την πα-
ραχώρηση του δικαιώματος έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογο-
66νανθράκων σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας
1. Οι προκηρύξεις διεθνών διαγωνισμών για παραχώρηση δικαιώματος
66έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων σε περιοχές της Ελλάδας
2. Οι νόμοι 4524, 4525, 4526 και 4527/2018 με τους οποίους κυρώνονται
συμβάσεις μίσθωσης μεταξύ της Ελληνικής Δημοκρατίας και διαφόρων
69Α.Ε. για την παραχώρηση του δικαιώματος έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας
90Γ. Ο νόμος 2773/1999
Δ. Η ενσωμάτωση στην Ελληνική νομοθεσία των Ευρωπαϊκών Οδηγιών
97για την ενεργειακή αγορά μέσω του ν. 4001/2011
Ε. Η ρόλος της ΡΑΕ μετά τον ν. 4001/2011: νομική φύση, λειτουργία
104και αρμοδιότητες
109Στ. Το προεδρικό διάταγμα 14/2012 και λοιποί νόμοι
1112.3. Η νομική φύση της ενέργειας
111Α. Η νομική φύση της ενέργειας σε Ευρωπαϊκό επίπεδο
113Β. Η νομική φύση της ενέργειας στο Ελληνικό δίκαιο
1162.4. Εννοιολογική οριοθέτηση των διαφορών στον τομέα της ενέργειας
116Α. Οι «ενεργειακές δραστηριότητες»
Β. Συμβάσεις από τις οποίες μπορεί να προκύψουν
120«ενεργειακές διαφορές»
127Γ. Οι συμβατικές ρήτρες «Take or Pay» (ΤΟP)
Κεφάλαιο τρίτο
Ζητήματα διαιτησίας επί διαφορών
του ενεργειακού τομέα
στην Ελληνική έννομη τάξη
1353.1. Γενικά χαρακτηριστικά της διαιτησίας, εσωτερικής και διεθνούς
1453.2 Η διαιτητική συμφωνία
Α. Η διαιτητική συμφωνία, ως θεμέλιο της δικαιοδοσίας
145του διαιτητικού δικαστηρίου
161Β. Η αρχή της αυτοτέλειας της διαιτητικής συμφωνίας
164Γ. Αντικείμενο της διαιτητικής συμφωνίας
Δ. Η ένσταση έλλειψης δικαιοδοσίας των διαιτητών και ο έλεγχός της
166από το διαιτητικό δικαστήριο
168Ε. Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της διαιτησίας στον τομέα της ενέργειας
1691. Ως προς τη διαιτητική συμφωνία
1702. Ως προς τη διαιτητική διαδικασία
1863. Ως προς το εφαρμοστέο στη διαιτησία δίκαιο
1893.3. Ο ορισμός, η εξουσία, το έργο και η αμοιβή των διαιτητών
κεφαλαιο τεταρτο
Ζητήματα διαιτητικής επίλυσης διαφορών
του ενεργειακού τομέα σε υποθέσεις κριθείσες
από Ελληνικά διαιτητικά δικαστήρια
4.1. Το είδος της διαιτησίας και η ύπαρξη διαιτητικής ρήτρας
195ή συνυποσχετικού
195Α. Είδος διαιτησίας
196Β. Ύπαρξη διαιτητικής ρήτρας ή συνυποσχετικού
4.2. Ζητήματα σύνθεσης του διαιτητικού δικαστηρίου, διαδικασίας
198και χρονικής διάρκειας της διαιτητικής δίκης
198Α. Σύνθεση του διαιτητικού δικαστηρίου
201Β. Ζητήματα διαδικασίας και χρονικής διάρκειας της διαιτητικής δίκης
4.3. Αντικείμενο της διαφοράς και δικονομικά ζητήματα
210της διαιτητικής δίκης
210A. Αντικείμενο της διαφοράς
215Β. Δικονομικά ζητήματα της διαιτητικής δίκης
4.4. Ζητήματα ουσιαστικού δικαίου που απασχόλησαν το διαιτητικό
216δικαστήριο
2231. Ανωτέρα βία
2232. Διορθωτική επέμβαση της καλής πίστης (ΑΚ 288)
2243. Τιμή πώλησης φυσικού αερίου
2254.5. Χρέωση αγοράς με βάση τον συμβατικό όρο «Take or Pay»
4.6. Συνόψεις διαιτητικών αποφάσεων, γνώμες μειοψηφίας,
230ζητήματα κόστους και κατανομής εξόδων
230Α. Συνόψεις διαιτητικών αποφάσεων και γνώμες μειοψηφίας
236Β. Ζητήματα κόστους της διαιτησίας και κατανομής εξόδων
4.7. Συμπεράσματα εκ της μελέτης διαιτητικών αποφάσεων επί
238ενεργειακών διαφορών στην Ελλάδα
Α. Γενικά χαρακτηριστικά της διαιτητικής επίλυσης διαφορών
238του ενεργειακού τομέα
239Β. Διαιτητική δίκη
240Γ. Διαιτητική απόφαση
Κεφάλαιο πεμπτο
Η μόνιμη διαιτησία στη ΡΑΕ
και ο Κανονισμός Διαιτησίας της ΡΑΕ
2415.1. Η μόνιμη διαιτησία στη ΡΑΕ
2505.2. Ο Κανονισμός Διαιτησίας της ΡΑΕ
257Α. Διαφορές υπαγόμενες στη μόνιμη διαιτησία στη ΡΑΕ
258Β. Οργάνωση της υπηρεσίας διαιτησίας και κατάλογος διαιτητών
2581. Ειδική Γραμματεία Μόνιμης Διαιτησίας και δαπάνες διαιτησίας
2602. Γραμματέας του Διαιτητικού Δικαστηρίου στη ΡΑΕ
2613. Ο κατάλογος των διαιτητών στη μόνιμη διαιτησία στη ΡΑΕ
262Γ. Η διαιτητική συμφωνία και η συγκρότηση του διαιτητικού δικαστηρίου
2621. Συμφωνία υπαγωγής της διαφοράς στη μόνιμη διαιτησία στη ΡΑΕ
2642. Συγκρότηση του διαιτητικού δικαστηρίου
269Δ. Κανόνες για την εσωτερική διαιτησία
2691. Συγκρότηση του διαιτητικού δικαστηρίου
2702. Η διαιτητική διαδικασία
274Ε. Κανόνες για τη διεθνή διαιτησία
2741. Προσδιορισμός της διεθνούς διαιτησίας
2742. Δικαιοδοσία διαιτητικού δικαστηρίου
2753. Συγκρότηση διαιτητικού δικαστηρίου
2764. Η διαιτητική διαδικασία
2785. Η αποδεικτική διαδικασία
2796. Λήψη ασφαλιστικών μέτρων
κεφάλαιο έκτο
Η διαιτητική απόφαση
2816.1. Η διαιτητική απόφαση εν γένει
2876.2. Η διαιτητική απόφαση στη μόνιμη διαιτησία στη ΡΑΕ
2906.3. Η πρώτη διαιτητική απόφαση στη μόνιμη διαιτησία στη ΡΑΕ
290Α. Κριτική παρουσίαση
Β. Η αγωγή ακύρωσης κατά της διαιτητικής απόφασης, η με αριθμό
634/2016 απόφαση του Εφετείου Αθηνών και η συνέχεια της διαφο-
297ράς ενώπιον του ΓΔΕΕ και του ΔΕΕ
6.4. Προσβολή της διαιτητικής απόφασης σύμφωνα με τον ΚΠολΔ,
309τον ν. 2735/1999 και τον Κανονισμό Διαιτησίας της ΡΑΕ
6.5. Αναγνώριση και εκτέλεση αλλοδαπών διαιτητικών αποφάσεων
343επί ενεργειακών διαφορών
347ΠΟΡΙΣΜΑΤΑ
357ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ ΣΤΟ ICSID
367ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ
397ΛΗΜΜΑΤΙΚΟ ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ