Η ανάδυση και σταδιακή εμπέδωση της νέας ευρωπαϊκής οικονομικής διακυβέρνησης, ως απότοκο της κρίσης, εγείρει σοβαρά πολιτικά αλλά και συνταγματικά ζητήματα, καθώς οι περιορισμοί στην άσκηση εθνικής δημοσιονομικής και οικονομικής πολιτικής μεταλλάσσουν το νόημα του Συντάγματος και του εθνικού συνταγματισμού. Απέναντι στις προκλήσεις που θέτει το νέο κανονιστικό και θεσμικό πλαίσιο, ο εθνικός συνταγματισμός υφίσταται αλλοιώσεις και ευθυγραμμίζεται με τις τάσεις που διαμορφώνονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η νέα ευρωπαϊκή οικονομική διακυβέρνηση συνιστά μια δυναμική – και εν πολλοί ανολοκλήρωτη – διαδικασία, η οποία δεν μπορεί ακόμα να αποτιμηθεί πλήρως. Ήδη όμως έχει διαφανεί ότι η διάδραση και η αλληλεξάρτηση εθνικής συνταγματικής τάξης και ευρωπαϊκής τίθεται με νέους όρους, όπως αποδεικνύει και το παράδειγμα της χώρας μας, στην οποία το αποτύπωμά της είναι εμφανές και μάλλον ανεξίτηλο.
Συντομογραφίες
1Εισαγωγή
81. Η ανάδυση της νέας ευρωπαϊκής οικονομικής διακυβέρνησης ως συνταγματικό ζήτημα
172. Η υποδοχή της ευρωπαϊκής οικονομικής διακυβέρνησης από τις εθνικές συνταγματικές τάξεις
233. Η συνάρθρωση της εθνικής και της ευρωπαϊκής συνταγματικής τάξης υπό το φως της ευρωπαϊκής οικονομικής διακυβέρνησης
Μέρος Πρώτο
Η λειτουργική σύγκλιση μεταξύ εθνικού
και ευρωπαϊκού συνταγματισμού ως απόρροια
της ευρωπαϊκής οικονομικής διακυβέρνησης
Κεφάλαιο 1
Η νέα αρχιτεκτονική των αντίβαρων
37Α. Η ενίσχυση των υπερεθνικών αντίβαρων στην άσκηση δημοσιονομικής και οικονομικής πολιτικής του Κράτους
47Β. Η συμμετρική διάχυση σε εθνικό επίπεδο των νέων ευρωπαϊκών θεσμικών ισορροπιών
48α. Η ενίσχυση της εκτελεστικής εξουσίας και η συνεπαγόμενη υποβάθμιση του ρόλου του Κοινοβουλίου
63β. Η «δικαστικοποίηση» της κρίσης ως αποδυνάμωση του δικαστικού ελέγχου
79γ. Η ανάδυση και ενίσχυση οργάνων τεχνοκρατικής νομιμοποίησης
88Γ. Προς μία «εκλογίκευση» του κοινοβουλευτικού συστήματος;
Κεφάλαιο 2
Η νέα αντίληψη περί της μεταβολής
του Συντάγματος
97Α. Η υποδοχή της άτυπης συνταγματικής μεταβολής από το ελληνικό Σύνταγμα
108Β. Όψεις του ελληνικού ζωντανού Συντάγματος μετά την κρίση
111α. Το παράδειγμα του δημοσιονομικού Συντάγματος
1121. Η υποδοχή του «χρυσού κανόνα» στην εθνική έννομη τάξη
1282. Προς μια αναγωγή του σκοπού της δημοσιονομικής σταθερότητας σε συνταγματικό σκοπό;
134β. Το παράδειγμα του οικονομικού Συντάγματος: η περίπτωση των ιδιωτικοποιήσεων
Μέρος Δεύτερο
Η εσωστρέφεια του εθνικού συνταγματισμού
ως απάντηση στις προκλήσεις
της ευρωπαϊκής οικονομικής διακυβέρνησης
Κεφάλαιο 1
Η επαναφορά των παραδοσιακών δίπολων
152Α. Εθνοκεντρισμός και ευρωκεντρισμός
153α. Η επίκληση της εθνικής κυριαρχίας και το αίτημα για «περισσότερη Ευρώπη»
164β. Τα όρια της εθνικής κυριαρχίας σε συνθήκες οικονομικής κρίσης
170Β. Πολιτική και «τεχνοκρατία»
172α. Η διαφαινόμενη επικράτηση του οικονομικού στοιχείου έναντι του πολιτικού
182β. Η «πολιτικοποίηση» της «τεχνοκρατίας» και ο επαναπροσδιορισμός της πολιτικής
Κεφάλαιο 2
Η επίκληση της εθνικής συνταγματικής ταυτότητας
ως απώτατου ορίου της ευρωπαϊκής ενοποίησης
194Α. Η διττή λειτουργία της έννοιας της συνταγματικής ταυτότητας
195α. Η «ενωσιακή» χρήση της έννοιας
203β. Η «εθνική» χρήση της έννοιας
212Β. Η νομολογιακή κατοχύρωση αυτόνομων σφαιρών πολιτικής στη βάση «εθνικών ιδιαιτεροτήτων»
213α. Η υπό διαμόρφωση (;) ελληνική συνταγματική ταυτότητα
2131. Η διαφύλαξη του εθνικού χαρακτήρα του ελληνικού κράτους
2162. Η ορθόδοξη χριστιανική θρησκεία ως πυρηνικό συστατικό της ελληνικής συνταγματικής ταυτότητας
225β. Ο ιδεολογικός χαρακτήρας της ελληνικής συνταγματικής ταυτότητας
235Επίλογος
241Βιβλιογραφία
241Ξενόγλωσση
253Ελληνόγλωσση
263Νομικά κείμενα ΕΕ
267Αποφάσεις δικαστηρίων
267ΣτΕ
267ΔΕΕ και ΓΔΕΕ
268Bundesverfassungsgericht
269Conseil constitutionnel
271Ευρετήριο όρων