Η ανά χείρας μελέτη του Κώστα Μπακογιάννη, Διδάκτορος Νομικής του πανεπιστημίου Aix en Provence και διακεκριμένου στελέχους του Συνηγόρου του Πολίτη, προσφέρει μια εμβριθή και τεκμηριωμένη ανάλυση της σχετικής επιχειρηματολογίας, που μπορεί να βοηθήσει ουσιαστικά κάθε ενδιαφερόμενο πολίτη και πολιτικό, αλλά και ερευνητή, για τη βαθύτερη κατανόηση των ζητημάτων εκλογής και αρμοδιοτήτων του Προέδρου της Δημοκρατίας, τα οποία ήδη καταγράφουν την παρουσία τους στη δημόσια συζήτηση στον τόπο μας.
Η ανάλυση δεν χαρακτηρίζεται από κανενός είδους υπερβολή ή μονομέρεια – δεν υπερτονίζει τον ρόλο του προεδρικού θεσμού, ούτε όμως τον υποτιμά. Δεν υπαινίσσεται ότι η αποτελεσματική προστασία του πολιτεύματος θα προέλθει από ένα μόνο πρόσωπο ή θεσμό (Πρόεδρος, Πρωθυπουργός, Βουλή, Δικαστήρια ή άλλο τι). Μεγαλύτερη σημασία μπορεί να έχει η μεταξύ τους συνεργασία και ισορροπία στη λειτουργία της πολιτείας. Κοντολογίς, το σύνολο των επισημάνσεων και των παρατηρήσεων, που καταθέτει με ακρίβεια, αλλά και κομψότητα στη διατύπωση των ισχυρισμών ο συγγραφέας, διεκδικούν ευλόγως και δικαίως της δέουσας προσοχής, γιατί μπορεί να συντελέσουν ουσιαστικά στις λύσεις που αναζητούνται.
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
1Εισαγωγή
11. Μια «διαρκώς επικείμενη» συνταγματική αναθεώρηση. Αναθεώρηση συρρικνωμένου πεδίου ή έργο μεθεπόμενης Βουλής;
62. Aνάδειξη προέδρου της Δημοκρατίας ή ευκαιρία ανάδειξης νέας κυβέρνησης; Η ανάγκη αποκατάστασης των πραγμάτων
123. «Υπερεξουσίες» ή πολιτική ανυπαρξία του προέδρου; Ακραία απάντηση σε ακραίους φόβους
ΜΕΡΟΣ Α΄
Η ΕΡΓΑΛΕΙΑΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ
ΕΚΛΟΓΗΣ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΡΣΗ ΤΟΥ ΑΔΙΕΞΟΔΟΥ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α΄
ΤΟ ΑΡΘΡΟ 32 ΠΑΡ. 4 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΚΑΤΑΓΕΓΡΑΜΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΠΡΟΩΡΗΣ ΔΙΑΛΥΣΗΣ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ
251. Η ratio της διάταξης και τα συγκριτικά στοιχεία
272. Οι πρώτες εκλογές προέδρου στη δεκαετία 1975-1985. Τρεις διαφορετικές περιπτώσεις
293. Η περίπτωση της εκλογής του 1990 και δύο ακόμη παραδείγματα συνειδητής αλλοίωσης της διάταξης στο πρόσφατο παρελθόν
314. Η παρεμβληθείσα περίοδος ομαλής εφαρμογής στη δεκαετία 1995-2005
335. Η εσφαλμένη αντίληψη περί γενικευμένου προβλήματος πρόωρης διάλυσης της Βουλής
366. Η διατύπωση κάποιων ρηξικέλευθων προτάσεων με αφετηρία τις εν λόγω εσφαλμένες εντυπώσεις περί γενικευμένου προβλήματος
387. Η πιθανότητα επιβεβαίωσης αυτών των εσφαλμένων εντυπώσεων στο άμεσο μέλλον και η ανάγκη αναθεώρησης του άρθρου 32 παρ. 4
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β΄
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΚΑΤΑΤΕΘΗΚΑΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΡΣΗ
ΤΟΥ ΑΔΙΕΞΟΔΟΥ
401. Η πρόταση περί ενός διευρυμένου σώματος εκλεκτόρων
432. Η πρόταση για εκλογή περιορισμένης θητείας Βουλής
443. Η πρόταση περί παράτασης της θητείας του απερχομένου προέδρου
464. Δύο εκ διαμέτρου αντίθετες προτάσεις σε ό,τι αφορά την απαίτηση ηυξημένης πλειοψηφίας
475. Η πρόταση περί άμεσης εκλογής
48α. ως αφαίρεση της σχετικής αρμοδιότητας από τη Βουλή
52β. ως επιγενόμενη αναρμοδιότητα της Βουλής σε περίπτωση μη διασφάλισης της σχετικής ηυξημένης πλειοψηφίας
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ΄
Η ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗ ΔΙΕΞΟΔΟΣ
551. Το βασικό σκεπτικό της πρότασης
582. Η ανάγκη αξιοποίησης των πορισμάτων μιας ήδη μακράς εμπειρίας «συγκατοίκησης»
603. Η σημασία των προτεινόμενων πλειοψηφιών
60α. Σε ό,τι αφορά το εύρος στήριξης της ζητούμενης δεύτερης υποψηφιότητας
61β. Σε ό,τι αφορά την εκκίνηση της διαδικασίας
634. Η συνακόλουθη ανάγκη σταθεροποίησης βασικών παραμέτρων του εκλογικού συστήματος
ΜΕΡΟΣ Β΄
ΟΙ ΚΑΙΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ
ΤΟΥ ΘΕΣΜΟΥ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α΄
Η ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΗΣ ΗΓΕΣΙΑΣ ΤΩΝ ΑΝΩΤΑΤΩΝ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΩΝ
691. Ακρότητες και κλιμακούμενη αμφισβήτηση υπό το ισχύον Σύνταγμα
742. Η αναζήτηση διεξόδου σε σκέψεις ενίσχυσης του αυτοδιοίκητου της Δικαιοσύνης
753. Η αναζήτηση διεξόδου σε σκέψεις περαιτέρω ανάμιξης της Βουλής
774. Η ανάγκη διευθέτησης του ζητήματος βάσει αρχών και ορίων στο πλαίσιο της εκτελεστικής εξουσίας
785. Λόγοι περιέλευσης της αρμοδιότητας στον πρόεδρο της Δημοκρατίας
806. Η ρύθμιση της αρμοδιότητας στις δύο φάσεις της
827. Το ερώτημα μιας ειδικής διευθέτησης των ανώτατων ορίων ηλικίας
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β΄
Η ΚΙΝΗΣΗ ΜΙΑΣ ΝΕΑΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ
ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ
841. Υπέρμαχοι και πολέμιοι του συστήματος διάχυτου ελέγχου
872. Η ανάγκη αντιμετώπισης υπαρκτών κενών στη λειτουργία του υφισταμένου συστήματος
893. Η αναζήτηση «θεσμικών φίλτρων» και ο πρόεδρος της Δημοκρατίας
914. Ο στόχος της αποφυγής ενός ανεπιθύμητου ανταγωνισμού προς τα λοιπά δικαστήρια
965. Η ανάληψη κεντρικού ρόλου από ένα νέο ΑΕΔ
96α. Περί της μετεξελιξιμότητας του ΑΕΔ σε θεσμό συνταγματικής δικαιοσύνης
98β. Οι άξονες των ενδεδειγμένων παρεμβάσεων για ένα αναβαθμισμένο ΑΕΔ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ΄
Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΕΜΠΕΔΩΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΚΑΙΟΚΡΑΤΙΚΗ
ΑΦΟΜΟΙΩΣΗ ΓΝΗΣΙΑ ΑΜΕΣΟΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΩΝ
1011. Μια υπερβολική επιφυλακτικότητα πολλών δεκαετιών που μοιάζει να δικαιώνεται απροσδόκητα
1052. Αναγκαίο κακό η αποδοχή της κηδεμονίας των πολιτικών ελίτ;
1083. Οι προϋποθέσεις συμμετοχής
108α. Σε ό,τι αφορά την εκκίνηση της διαδικασίας
109β. Σε ό,τι αφορά τη συμμετοχή στην ψηφοφορία
1104. Οι κατά χρόνον προϋποθέσεις
1115. Η θεματική και κανονιστική οριοθέτηση
1136. Η διαχείριση τυχόν αμφισημιών της θεματικής και κανονιστικής οριοθέτησης
1147. Συνολική αποτίμηση
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ΄
Η ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΙΚΟΥ ΡΟΛΟΥ ΣΤΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΩΝ ΔΙΕΡΕΥΝΗΤΙΚΩΝ ΕΝΤΟΛΩΝ ΩΣ ΣΥΜΒΟΛΗ ΟΥΣΙΑΣ
ΣΤΗΝ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΒΙΩΣΙΜΩΝ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΩΝ ΣΧΗΜΑΤΩΝ
1161. Οι πολυεπίπεδες αρνητικές συνέπειες μιας ιστορικώς ευδιάκριτης επιλογής
1202. Το ειδικότερο ζήτημα της πολλαπλώς προβληματικής κατοχύρωσης ενός τρίτου αδιαφιλονίκητου «δικαιούχου»
1223. Σκέψεις για την απελευθέρωση των πρωτοβουλιών του προέδρου της Δημοκρατίας από την υπάρχουσα ασφυκτική λογική του «αυτόματου πιλότου»
122α. Η αναζήτηση ευελιξίας και ουσίας στις σχετικές επαφές
124β. Η διεύρυνση του κύκλου των δυνητικών εντολοδόχων
124γ. Η διεύρυνση των χρονικών περιθωρίων αξιοποίησης της εντολής
1254. Η παρωχημένη προσέγγιση της αναζήτησης εγγυήσεων στην εμπλοκή της δικαστικής εξουσίας
1275. Η δυνατότητα «παγώματος» και επανεκκίνησης της διαδικασίας
1286. Συνολική αποτίμηση
131ΕΠΙΛΟΓΟΣ
139ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
141I. ΟΙ ΒΟΥΛΕΥΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΑΠΟ ΤΟ 1974 ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ
147II. ΟΙ ΨΗΦΟΦΟΡΙΕΣ ΣΤΗ ΒΟΥΛΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΥΠΟ ΤΟ ΙΣΧΥΟΝ ΣΥΝΤΑΓΜΑ
150III. ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΚΕΙΜΕΝΟΥ ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΩΝ ΞΕΝΩΝ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΩΝ ΜΕ ΕΜΜΕΣΑ ΕΚΛΕΓΟΜΕΝΟ ΠΡΟΕΔΡΟ ΠΟΥ ΑΣΚΗΣΑΝ ΕΠΙΡΡΟΗ
150Α. Ο ΘΕΜΕΛΙΩΔΗΣ ΝΟΜΟΣ ΤΗΣ ΒΟΝΝΗΣ
154Β. ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΤΗΣ ΙΤΑΛΙΑΣ
159IV. ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΚΕΙΜΕΝΟΥ ΝΕΩΤΕΡΩΝ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΩΝ ΚΡΑΤΩΝ ΜΕΛΩΝ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΜΕ ΕΜΜΕΣΗ ΕΚΛΟΓΗ ΠΡΟΕΔΡΟΥ
159Α. ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΤΗΣ ΕΣΘΟΝΙΑΣ
166B. ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΤΗΣ ΛΕΤΟΝΙΑΣ
171Γ. ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΤΗΣ ΟΥΓΓΑΡΙΑΣ
178ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ