Ο Εβραίος Θεσσαλονικιός Μαρσέλ Νατζαρή υπήρξε ένας από τους ελάχιστους επιζώντες του Ζόντερκομάντο, της «ειδικής ομάδας»
των θαλάμων αερίων και των κρεματορίων του Άουσβιτς-Μπίρκεναου. Έγραψε ένα από τα 9 χειρόγραφα που βρέθηκαν θαμμένα
στον περίβολο των κρεματορίων του στρατοπέδου, γνωστά ως «κύλινδροι του Άουσβιτς». Με τη μορφή επιστολής και με σπαρακτική
αμεσότητα, ο Νατζαρή καταγγέλλει, υπό την απειλή του θανάτου, το έγκλημα των ναζί, προσπαθώντας να εκφράσει με λέξεις το
«αδιανόητο». Το κείμενο αυτό που βρέθηκε εξαιρετικά δυσανάγνωστο, δημοσιεύεται εδώ σχεδόν πλήρες και αποκατεστημένο.
Ο Νατζαρή έγραψε ένα δεύτερο χειρόγραφο όταν επέστρεψε στη Θεσσαλονίκη έχοντας γλιτώσει την εξόντωση. Σ’ αυτό διαβάζουμε
για την αντιστασιακή δράση του την περίοδο της κατοχής στα βουνά της Ρούμελης, τη σύλληψη και τις εμπειρίες του στο Άου-
σβιτς, καθώς και για τη συμμετοχή του μαζί με άλλους Έλληνες Εβραίους στην εξέγερση του Ζόντερκομάντο τον Οκτώβριο του
1944, όπου «έστω δια ολίγα λεπτά ευρέθησαν ελεύθεροι».
Τα δύο κείμενα που δημοσιεύονται σ’ αυτό το βιβλίο αποτελούν μια σπάνιας αξίας μαρτυρία της ανθρώπινης βαρβαρότητας.
ΦΡΑΓΚΙΣΚΗ ΑΜΠΑΤΖΟΠΟΥΛΟΥ
Περιγράφει με κάθε ανατριχιαστική λεπτομέρεια τη χωροταξία του τρόμου στο Κρεματόριο: τα δυο μεγάλα υπόγεια δωμάτια, κάτω από
έναν «κήπο», στο ένα εκ των οποίων ξεντύνονταν οι κρατούμενοι και στο άλλο έμπαιναν για να οδηγηθούν στο θάνατο. Ήταν «το δω-
μάτιο θανάτου», όπως γράφει χαρακτηριστικά.
DEUTSCHE WELLE , 2/12/ 2017
Είναι σαφές ότι ο Νατζαρή περίμενε να πεθάνει στο στρατόπεδο και οι σημειώσεις του ήταν μία επιστολή στον έξω κόσμο. Αν τον είχαν
πιάσει οι SS θα τον σκότωναν. Ως εκ θαύματος ο Νατζαρή έφυγε ζωντανός από το Άουσβιτς, μεταφέρθηκε στο Μαουτχάουζεν από
όπου απελευθερώθηκε, και 36 χρόνια αργότερα βρέθηκαν τα χειρόγραφά του.
Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 2/12/2017