Προλογικό Σημείωμα
(Ὑπὸ τοῦ πατρὸς Γεωργίου Μεταλλινοῦ)
Ἡ ἐρευνητικὴ ἐνασχόληση μὲ τὴν Τοπικὴ Ἱστορία σ’ ὅλο της τὸ φάσμα (Πολιτικὴ καὶ Ἐκκλησιαστική) εἶναι ἀπόλυτα ἀναγκαία γιὰ τὴν προώθηση τῆς Γενικῆς Ἱστορίας. Ἡ Τοπικὴ Ἱστορία ἀνοίγει προοπτικές, προσφέρει πολύτιμα στοιχεῖα στὴν ἱστορία τοῦ πολιτισμοῦ καὶ μεγαλύτερη βεβαιότητα στὸν ἱστορικό, ποὺ ἐπιχειρεῖ τὴν σύνθεση τῶν ἐπὶ μέρους ἐρευνῶν. Στὴν Τοπικὴ Ἱστορία ἀνήκει καὶ ἡ ἐπαινετὴ προσπάθεια τοῦ συγγραφέα αὐτοῦ τοῦ βιβλίου. Ὁ κ. Εὐθύμιος Ταλάντης εἶναι ἀξιέπαινος κυρίως κατὰ τοῦτο: δὲν εἶναι ἐξ ἐπαγγέλματος φιλόλογος ἢ θεολόγος, ἀλλὰ Ἠλεκτρολόγος Μηχανικός. Μὲ τοὺς δυὸ αὐτοὺς χώρους, ὅπως φαίνεται στὸ πλούσιο βιογραφικό του, ἀσχολεῖται ἐρασιτεχνικά, ἀλλὰ καὶ πολὺ ἀποδοτικά. Χάρηκα, λοιπόν, ὅταν ἔλαβα δακτυλογραφιμένη τὴν ἐργασία του μὲ τὴν παράκληση νὰ τὴν προλογίσω. Ἡ συγκίνησή μου δὲ ἦταν μεγάλη, διότι ἡ ἀποστολὴ αὐτῆς συνοδευόταν ἀπὸ ἕνα θερμό–φιλικὸ γράμμα τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Φωκίδος κ. Ἀθηναγόρα, γνωστοῦ γιὰ τὴν ἐπιστημοσύνη καὶ τὴν προσφορά του στὴν ἔρευνα, τὸν ὁποῖο ἰδιαίτερα σέβομαι καὶ ἀγαπῶ.
Ἐξ ἄλλου, ἀπὸ τὴν ἀρχὴ τῆς ἀκαδημαϊκῆς μου σταδιοδρομίας ἔθεσα ὡς κύριο σκοπό μου τὴν στήριξη καὶ ἐνίσχυση τῶν νέων ἐρευνητῶν, ἰδιαίτερα στὸν χῶρο τῆς Τοπικῆς Ἱστορίας, στὸν ὁποῖο, λόγω τῆς ἀχανοῦς ἐκτάσεώς του, παρὰ τὶς συνεχῶς ἀνανεούμενες συμβολές, πολλὰ μποροῦν καὶ πρέπει νὰ γίνουν ἀκόμη.
Μὲ ἐκπλήσσει ἡ εὐσέβεια καὶ τὸ ἐκκλησιαστικὸ φρόνημα τοῦ κ. Ταλάντη, δυὸ ἀπαραίτητες προϋποθέσεις, γιὰ νὰ προσεγγίσει μὲ «συμπάθεια» τὸ θέμα του, μὲ συμπληρωματικὸ στοιχεῖο τὴν ἀγάπη καὶ τὸν σεβασμό του στὴν ἔρευνα (αὐτὸ τὸ ὀφείλει καὶ στὸν θετικὸ χαρακτήρα τῆς ἐπιστημονικῆς εἰδικότητάς του), ποὺ τοῦ ἐξασφαλίζει τὴν προϋπόθεση τῆς ἀντικειμενικότητας καὶ τοῦ κριτικοῦ πνεύματος, ἀπαραιτήτων στοιχείων στὴν ἐπιστήμη. Ἡ ἀγάπη του ἐξ ἄλλου γιὰ τὴν ἔρευνα αὐτὴ εἶναι δεδομένη, ἀφοῦ εἶναι γέννημα θρέμμα τῆς περιοχῆς καὶ ἔτσι ἐξηγεῖται ὁ τεκμηριούμενος ζῆλος του στὴν ἀνεύρεση τῶν πηγῶν, στὴν κριτικὴ ἀξιοποίησή τους, ὅπως καὶ τῆς βασικῆς βιβλιογραφίας. Τὰ ἐπὶ μέρους πορίσματά του θὰ τὰ ἀξιολογίσουν οἱ εἰδικοὶ στὴν ἔρευνα τῆς περιοχῆς.
Κατὰ τὴν δική μου ἐκτίμηση, πρόκειται γιὰ μία μελέτη, σύντομη μέν, ἀλλὰ πολὺ χρήσιμη, γιὰ τὴν γνώση τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἱστορίας τῆς Φωκίδος (ὀρθὸς ὁ τίτλος: «Χρονικόν της Ἐκκλησιαστικῆς Ἱστορίας τοῦ Ν. Φωκίδος» καὶ ἐνδεικτικός της σοβαρότητας τοῦ συγγραφέα). Τὴν ἀποδεικτικὴ δὲ δύναμη τῆς ἔρευνας ἐνισχύει καὶ ἡ χρήση ἀρχειακῶν πηγῶν, δεδομένου ὅτι ἱστορία γιὰ τοὺς τελευταίους κυρίως αἰῶνες δὲν γράφεται χωρὶς τὴν ἀξιοποίηση τοῦ ἀρχειακοῦ ὑλικοῦ, κάτι ποὺ συνήθιζε νὰ λέει ὁ μεγάλος φιλόλογος καὶ ἱστορικὸς Νικόλαος Τωμαδάκης, ἀείμνηστος διδάσκαλός μου.
Εὔχομαι ἡ φιλότιμη προσπάθεια τοῦ κ. Ταλάντη νὰ βρεῖ τὴν ἀνταπόκριση ποὺ τῆς ἀξίζει.
Χαλάνδρι 1.7.2008
Πρωτοπρ. Γεώργιος Δ. Μεταλληνὸς
Ὁμότιμος Καθηγητὴς Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Προλογικὸ Σημείωμα (Ὑπὸ τοῦ Πατρὸς Γεωργίου Μεταλληνοῦ) 9
Προλεγόμενα 11
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ
Πρώιμη Χριστιανική περίοδος 13
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ
Βυζαντινὴ περίοδος 19
Φραγκοκρατίας –Καταλανοκρατία 22
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ
Τουρκοκρατία 27
Ἐκκλησιαστικὴ Διοίκηση κατὰ τὴν περίοδο τῆς τουρκοκρατίας 38
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ
Ἱστορικὴ συνέχεια Ἐπισκόπων Λιδωρικίου καὶ Σαλώνων. Ἐξέχουσες Μορφὲς Ἱερωμένων 41
Δέκατος Πέμπτος (15ος ) Αἰώνας 42
Δέκατος Ἕκτος (16ος ) Αἰώνας 43
Δέκατος Ἕβδομος (17ος ) Αἰώνας 47
Ἐπίσκοπος Σαλώνων Φιλόθεος 53
Δέκατος Ὄγδοος (18ος ) Αἰώνας 54
Ἐπίσκοπος Λιδωρικίου Νεόφυτος (1706 - 1732) 55
Παραίτηση τοῦ Λιδωρικίου Νεόφυτου 56
Έπίσκοπος Λιδωρικίου Ἀθανάσιος (1732 - ;) 57
Ποιμενάρχες τῆς Ἐπισκοπῆς Σαλώνων τὸν 18ο Αἰώνα. 62
Δέκατος Ἔνατος (19ος ) Αἰώνας 67
Ἐθνομάρτυρας Ἐπίσκοπος Σαλώνων Ησαΐας 69
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ
Ἐπανάσταση καὶ παλιγγενεσία τοῦ ἔθνους 77
Ἱερωμένοι τοῦ Ἀγώνα 81
ΑΡΧΕΙΟ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ 83
ΑΡΙΣΤΕΙΑ ΤΟΥ ΑΓΩΝΟΣ 85
ΙΕΡΩΜΕΝΟΙ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΕΣ 87
ΣΩΜΑΤΑ ΟΠΛΑΡΧΗΓΩΝ 1822-1832 93
ΣΥΝΤΑΞΕΙΣ ΠΡΟΙΚΟΔΟΤΗΣΕΙΣ 94
ΓΝΩΣΤΟΙ ΠΕΣΟΝΤΕΣ ΦΩΚΙΔΑΣ 95
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ
Νέο Ἑλληνικὸ Κράτος 97
Αὐτοκέφαλο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος 99
Ἐπίσκοπος Φωκίδος Νεόφυτος 103
Ἐπίσκοπός Φθιώτιδος – Φωκίδος Ἰάκωβος 105
Ἡ Ἐπισκοπὴ Φωκίδος κατὰ τὸ διάστημα 1851 -1852 106
Ἐπίσκοπος Φωκίδος Ἰωσήφ 108
Ἐπίσκοπος Φωκίδος Δαυΐδ 111
Ἡ Ἐπισκοπὴ Φωκίδος κατὰ τὸ διάστημα 1887 -1901 112
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΒΔΟΜΟ
Εἰκοστός ( 20ος ) Αἰώνας 117
Ἐπίσκοπος Φωκίδος Ἀμβρόσιος 117
Ἡ Ἐπισκοπὴ Φωκίδος κατὰ τὸ διάστημα 1917 – 1920 119
Μητροπολίτης Φωκίδος Αμβρόσιος 120
Τοποτηρητής τῆς Μητρόπολης Φωκίδος Ἀρχ/της Ἀνανίας Μάνος 122
Μητροπολίτης Φωκίδος Ἰωακείμ 124
Μητροπολίτης Φωκίδος Ἀθανάσιος 131
Τοποτηρητής Μητροπολίτης Φωκίδος, ὁ Μητροπολίτης Ναυπακτίας καὶ Εὐρυτανίας κ. Δαμασκηνὸς 135
Μητροπολίτης Φωκίδος Χρυσόστομος 136
Τοποτηρητής Μητροπολίτης Φωκίδος, ὁ Μητροπολίτης Θηβῶν καὶ Λεβαδείας κ. Ἱερώνυμος 139
Μητροπολίτης Φωκίδος Ἀθηναγόρας 140
Τοποτηρητής Μητροπολίτης Φωκίδος, ὁ Μητροπολίτης Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου κ. Ἰερόθεος 144
Μητροπολίτης Φωκίδος Θεόκτιστος 147
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΟΓΔΟΟ
Αρχιερείς με καταγωγή από Φωκίδα 151
ΙΕΡΟΘΕΟΣ ΜΠΟΚΟΛΑΣ Μητροπολίτης Ἀργολίδος 151
ΙΑΚΩΒΟΣ ΒΑΒΑΝΑΤΣΟΣ Μητροπολίτης Ἀττικῆς καὶ Μεγαρίδος 152
ΑΝΑΝΙΑΣ ΜΑΝΟΣ Μητροπολίτης Καρυστίας καὶ Σκύρου 154
ΑΜΒΡΟΣΙΟΣ ΛΕΝΗΣ Μητροπολίτης Καλαβρύτων καὶ Αἰγιαλείας 156
ΘΕΟΛΟΓΟΣ ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΗΣ Τιτουλάριος Ἐπίσκοπος Σαλώνων (2001-2003), Μητροπολίτης Σερρῶν –Νιηρίτης καὶ Ζιχνῶν –Νευροκοπίου 159
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΑΤΟ
Εἰκοστός Πρώτος (21ος ) Αἰώνας
Ἡ Ἰερὰ Μητρόπολη Φωκίδος ἐν ἔτει 2010 μ.Χ. ἐπὶ Μητροπο-λίτου κ.κ. Ἀθηναγόρα. 161
Διοικητικὴ Διαίρεση τῆς Μητρόπολης 162
I. Ἀρχιερατικὴ Περιφέρεια Ἄμφισσας 163
II. Ἀρχιερατικὴ Περιφέρεια Ἀντίκυρας - Δεσφίνας 164
III. Ἀρχιερατικὴ Περιφέρεια Καστελλίων 164
IV. Άρχιερατικὴ Περιφέρεια Εὐπαλίου – Ποτιδάνειας 165
V. Ἀρχιερατικὴ Περιφέρεια Ἐρατεινῆς 166
VI. Ἀρχιερατικὴ Περιφέρεια Λιδωρικίου 167
Διοικητικὴ Διαίρεση τῆς Μητρόπολης Φωκίδος ἐν ἔτει 2018 μ.Χ. ἐπὶ Μητροπολίτου κ.κ. Θεοκτίστου 169
Ἀρχιερατικὴ Περιφέρεια Ἀμφίσσης –Δεσφίνας –Αντίκυρας 170
Ἀρχιερατικὴ Περιφέρεια Εὐπαλίου – Ποτιδάνειας καὶ Λιδωρικίου 171
Ἀρχιερατική Περιφέρεια Καστελλίων καὶ Γραβιᾶς – Παρνασσίδος 173
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΚΑΤΟ
Μοναστικές Κοινότητες 175
I. Ἡ Ἱερὰ Μονὴ Προφήτη Ἠλιοῦ (στὸ Χρισσό) 177
II. Ἡ Ἰερὰ Μονὴ Τιμίου Προδρόμου (στὴν Δεσφίνα) 179
III. Ἡ Ἱερὰ Μονὴ Κοιμήσεως ταῆς Θεοτόκου “Βαρνάκοβα” 180
IV. Ἡ Ἱερὰ Μονὴ Ἀπόδοσης Κοιμήσεως Θεοτόκου “Κουτσουρoῦς” 182
V. Ἡ Ἱερὰ Μονὴ Μεταμόρφωση τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ (στὸ Γαλαξείδι) 183
VI. Ἡ Ἱερὰ Μονὴ τοῦ Τιμίου Προδρόμου (στὴν Ἀρτοτίνα) 183
VII. Ἡ Ἱερὰ Μονὴ Ἁγίου Γεωργίου (στὴν Καλλιθέα) 184
VIII. Ἡ Ἱερὰ Μονὴ Παντάνασσας (στὴν Γραβιᾶ) 185
IX. Ἡ Ἱερὰ Μονὴ Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου Προσηλίου “Παναγία ἡ Τριβολοῦ” 186
ΗΣΥΧΑΣΤΗΡΙΑ
Ἡ Ἱερὰ Μονὴ τῶν Ἁγίων Αὐγουστίνου Ἱππῶνος καὶ Σεραφεὶμ τοῦ Σάρωφ (Τρίκορφο Φωκίδος) 187
Ἱερὸ Γυναικεῖο Ἡσυχαστήριο Ἁγίου Νεκταρίου καὶ Ἁγίου Φανουρίου (Τρίκορφο Φωκίδος) 188
Ἱερὸ Γυναικεῖο Ἡσυχαστήριο Ταὸ Γενέθλιον (ἥ Γενέσιον) τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου (Σεργούλας) 189
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΔΕΚΑΤΟ
Κατάλογος Ἐπισκόπων Σαλώνων 191
Κατάλογος Ἐπισκόπων Λιδωρικίου καὶ Κραβάρων 193
Κατάλογος Επισκόπων και Μητροπολιτών Φωκίδος 193
Ἐπίσκοποι 193
Μητροπολίτες 194
Πηγές – Βιβλιογραφία 197
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 203
Ἐργογραφία – Ἐκδόσεις τοῦ Συγγραφέα 207