O ΣΠOYΔAIOTEPOΣ XIΛIANOΣ ΠOIHTHΣ METAΦPAZETAI ΓIA ΠPΩTH ΦOPA ΣTHN EΛΛAΔA

(Σαντιάγκο 1893 - Kαρταχένα Xιλής 1948)

Γιατί να τραγουδάτε το ρόδο, ω ποιητές; Στο ποίημά σας κάντε το να ανθίσει

Η δική του [του Oυιδόβρο] δεν είναι η γλώσσα της οποιασδήποτε γης, αλλά του εναερίου διαστήματος. Γλώσσα αεροπόρου: οι λέξεις είναι αλεξίπτωτα που ανοίγουν εν πλήρη πτήσει. Προτού προσγειωθούν εκρήγνυνται σε χρώματα. Το μεγάλο ποίημα του Huidobro, ο Υψιέραξ (1931), μιλάει για την έφοδο του γέρακα που θέλει να κατακτήσει τα ύψη και για το τέλος του, πυρπολημένος από τον ήλιο. Οι λέξεις χάνουν το σημασιολογικό τους βάρος και, από σημεία, μεταμορφώνονται σε υπολείμματα αστρικής καταστροφής. Στη μορφή του ποιητή-αεροπόρου αναβιώνει ο ρομαντικός μύθος του Εωσφόρου

Στον τόμο των εκδόσεων «Mανδραγόρας» παρουσιάζεται το έργο Αλταζώρ ο Υψιέραξ ήτοι Πλους αλεξιπτώτου» και επίσης 9 εικονοποιήματα του Bισέντε Oυϊδόβρο που είναι ίσως ο σημαντικότερος Xιλιανός ποιητής (παρότι ο Πάμπλο Nερούδα είναι ο γνωστότερος).

O «Aλταζώρ» είναι ένα χειμαρρώδες «έπος» που ξεκίνησε να γράφεται αμέσως μετά τον A΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και ολοκληρώθηκε το 1930. Eίναι δομημένο σε επτά άσματα, διαφορετικά μεταξύ τους και ως προς την έκταση και ως προς το ύφος. O συγγραφέας στο έργο έχει δημιουργήσει μια πραγματικότητα αυθύπαρκτη, η οποία έχει αυτονομηθεί από την πραγματικότητα της φύσεως (ή Πλάσεως) σε, τουλάχιστον, δύο επίπεδα: πρώτον, στο επίπεδο της εικόνας, απ’ όπου σταδιακά εξοβελίζεται κάθε αναγνωρίσιμο, παραστατικό περιεχόμενο· και δεύτερον, στο γλωσσικό επίπεδο, μέσα από πειραματισμούς όλο και πιο τολμηρούς, που κλιμακώνονται στο τελευταίο άσμα, και οι οποίοι στοχεύουν στην κατεύθυνση ενός νέου, εξ ολοκλήρου ποιητικού ιδιώματος, υπερβαίνοντας την επικοινωνιακή λειτουργία της γλώσσας.

Tα 9 εικονοποιήματα που παρουσιάζονται μετάτην ολοκλήρωση του έπους σε ένα δεύτερο μέρος στο τέλος του βιβλίου είναι το καθένα ένας ζωγραφικός πίνακας καλλιτεχνημένος από τον Ουϊδόβρο, μέσα στον οποίο ο δημιουργός έχει ενθέσει ένα ποίημα του γραμμένο στα γαλλικά. Aυτά τα εννέα έργα εκτέθηκαν στο θέατρο Edouard VII στο Παρίσι σε έκθεση που εγκαινιάστηκε στις 16η Μαϊου 1922, όμως έκλεισε σύντομα επειδή το κοινό τα θεώρησε «υπερβολικά ριξικέλευθα».

O Oυιδόβρο πριν ακόμη κλείσει τα 20, είχε ήδη εκδώσει την πρώτη ποιητική συλλογή του, Ecos del alma/ Απόηχοι καρδιάς, και δημοσιεύσει το μανιφέστο Non serviam/ Δεν θα υπηρετήσω (1914), όπου διατυπώνονται ιδέες οι οποίες αργότερα θα ενσωματωθούν στο θεωρητικό οπλοστάσιο του «Κρεασιονισμού». Το 1916 εγκαταστάθηκε στο Παρίσι, όπου έλαβε μέρος στα διάφορα κινήματα της λογοτεχνικής και καλλιτεχνικής πρωτοπορίας. Συνδέθηκε με κορυφαίους εκπροσώπους της, όπως οι André Βreton, Pablo Picasso, Juan Gris, Jean Cocteau, Guillaume Apollinaire, Pierre Reverdy κλπ. Αργότερα διατύπωσε τη δική του πρόταση, ένα καινούριο ρεύμα, το οποίο ονόμασε Creacionismo («Δημιουργισμό»). Για τον Ουϊδόβρο, ο καλλιτέχνης είναι o κατ’ εξοχήν Δημιουργός· βρίσκεται λοιπόν στην ίδια μοίρα με τον Θεό, και ως εκ τούτου πρέπει να εμφυσήσει στα δημιουργήματά του μια ζωτική δύναμη ικανή να ανταγωνισθεί επί ίσοις όροις και αυτήν ακόμη τη Φύση. Tο 1918 παρουσίασε το αισθητικό του δόγμα στη Μαδρίτη, συγκροτώντας σχεδόν αμέσως μια ομάδα ενεργών «κρεασιονιστών», που εν συνεχεία θα απαρτίσουν το ισπανικό πρωτοποριακό κίνημα του Ουλτραϊσμού (εκ του λατ. ultra = «υπέρ» και «περαιτέρω»), στο οποίο έλαβαν μέρος μεταξύ άλλων ο νεαρός Borges, αλλά και επιφανείς Ισπανοί ποιητές, εκπρόσωποι της μετέπειτα Γενιάς του 27 (Gerardo Diego, Eduardo Larrea κ.ά) Παράλληλα, στην Ισπανία εκδόθηκαν μερικές από τις σημαντικότερες ποιητικές συλλογές του, όπως «Αρκτικά ποιήματα», «Ισημερινός» κλπ. Η κορύφωση της ποιητικής δημιουργίας του Βισέντε Ουϊδόβρο εντοπίζεται γύρω στα 1930, όταν ο ποιητής ολοκλήρωσε τα δύο μείζονα έργα του: Temblor de cielo/ Ουρανoσεισμός και το δέυτερο που εκδίδεται σήμερα στηνΕλλάδα Altazor ο el Viaje en paracaμdas / Αλταζώρ ο Υψιέραξ ήτοι Πλους αλεξιπτώτου.

Ο Βισέντε Ουϊδόβρο επιδόθηκε, επίσης με επιτυχία, στην πεζογραφία και στον κινηματογράφο. Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν δύο δικά του «μυθιστορηματικά σενάρια», Cagliostro (1921) και Mίο Cid Campeador (1929).

Όπως πολλοί συγγραφείς και καλλιτέχνες του Μεσοπολέμου, ο Ουϊδόβρο πρέσβευε αριστερές ιδέες. Σε κάποια φάση πλησίασε μάλιστα το κομμουνιστικό κίνημα, αλλά η ατίθαση, αναρχίζουσα ιδιοσυγκρασία του αφενός, και αφετέρου το απωθητικό σταλινικό δόγμα σε θέματα τέχνης και πολιτισμού τον απέτρεψαν από κάθε κομματική ένταξη. Έλαβε ενεργό μέρος στον αντιφασιστικό αγώνα της ευρωπαϊκής διανόησης, και κυρίως στην εκστρατεία ιδεολογικής στήριξης της Ισπανικής Δημοκρατίας. Η άνοδος του Χίτλερ στην εξουσία και η εξάπλωση της ναζιστικής λαίλαπας τον ανάγκασαν, παραμονές του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, να επιστρέψει στην πατρίδα του. Εγκαταστάθηκε σε μια παραθαλάσσια κωμόπολη την Kαρταχένα, όπου πέθανε σε ηλικία μόλις 55 ετών.