Πρόλογος .............................................................................................       VII

Μέρος πρώτο

Αστική Ιατρική Ευθύνη

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

Αστική ιατρική ευθύνη

I. Ιστορική προέλευση - Είδη ιατρικής ευθύνης...................................................         3

Α. Αστική ευθύνη..................................................................................         4

Β. Ποινική ευθύνη.................................................................................         5

Γ. Πειθαρχική ευθύνη............................................................................         6

II. Έννοια αστικής ιατρικής ευθύνης................................................................         6

III. Νομοθεσία επί αστικής ιατρικής ευθύνης......................................................         9

IV. Ιδιαίτερη νομική υποχρέωση ιατρών εκτέλεσης καθηκόντων...............................       15

V. Ιατρική αμέλεια (medical malpractice) - Ιατρικό σφάλμα (Behandlungsfehler, faute medicale)      17

VI. Δόλος - Βαρειά αμέλεια ιατρών ................................................................       22

VII. Περιπτωσιολογία ιατρικών σφαλμάτων-λαθών..............................................       24

VIII. Αμέλεια σε επιχειρήσεις ινστιτούτων - Κέντρων κοσμητικής ιατρικής-αισθητικής-ομορφιάς, γυμναστηρίων και κέντρων αδυνατίσματος.......................................................................................................       25

IX. Εσφαλμένη διάγνωση ασθένειας-πάθησης....................................................       26

X. Υποχρεώσεις-ενέργειες άμεσες θεράποντος ιατρού...........................................       27

XI. Σύμβαση ιατρικής αγωγής-παροχής ιατρικών υπηρεσιών....................................       27

XII. Καθήκον ενημέρωσης και αλήθειας προς ασθενείς..........................................       30

XIII. Συναίνεση και άρνηση ασθενών για θεραπεία...............................................       33

XIV. Ιατρικό απόρρητο - Προσωπικά δεδομένα ασθενών.......................................       38

ΑΠΟΦΑΣΗ 23/2016 Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα.       47

XV. Δικαιώματα του ασθενούς σε περίπτωση ιατρικού σφάλματος ..........................       48

XVI. Αποζημίωση - Χρηματική ικανοποίηση - Αγωγή - Ενάγοντες............................       50

Α. Έννοια ζημίας - αποζημίωσης.............................................................       50

Β. Ορισμένο - Αοριστία αγωγής αποζημίωσης............................................       54

Γ. Προδικασία - Ιστορική βάση αγωγής αποζημίωσης. Παραδεκτή συμπλήρωση, όχι μεταβολή, βάσης αγωγής      ........................................................................................................ 57

Δ. Ενάγοντες - Παθόντες........................................................................       60

XVII. Έκταση αποζημίωσης - Χρηματικής ικανοποίησης. Αρχή αναλογικότητας...........       66

XVIII. Χρηματική ικανοποίηση αναπηρίας - Άρθρου 931 ΑΚ..................................       86

XIX. Αιτιώδης σύνδεσμος - Αιτιώδης συνάφεια..................................................       94

XX. Η αστική ευθύνη του κράτους και των Ν.Π.Δ.Δ. - Εκπροσώπηση νοσοκομείων στα δικαστήρια                       95

XXI. Απαλλακτικές ρήτρες ευθύνης ιατρών.......................................................     104

XXII. Ευθύνη σε ολόκληρον συναίτιων ιατρών-κλινικής. Πρόστηση. Ιατρική ευθύνη προστησάντων ιατρούς             104

XXIII. Συντρέχουσα συνυπαιτότητα παθόντος ή τρίτου προσώπου............................     115

XXIV. Δικαιοδοσία δικαστηρίων....................................................................     116

XXV. Η αστική ευθύνη των δημόσιων νοσοκομείων - Ε.Σ.Υ...................................     122

XXVI. Παράλληλη ευθύνη ΝΠΔΔ και των ιατρών υπαλλήλων επί διαφθοράς. Ν. 2957/2001         127

XXVII. Ευθύνη των νοσοκομειακών ιατρών, μελών ΔΕΠ ή μη, έναντι του νοσοκομείου..     128

XXVIII. Δεδικασμένο - Εκκρεμοδικία - Σημασία ποινικής απόφασης σε αστική δίκη......     128

XXIX. Βάρος αποδείξεως σε αστική δίκη..........................................................     130

XXX. Αποδεικτικά μέσα στην αστική-διοικητική δίκη..........................................     135

XXXI. Παραγραφή - Έναρξη - Διακοπή - Αναστολή ενοχικών αγωγικών αξιώσεων.........     148

Α. Παραγραφή αγωγικών αξιώσεων..........................................................     148

Β. Παραγραφή αγωγικών αξιώσεων νοσοκομείου κατά ιατρών.......................     151

XXXII. Ασφάλιση αστικής ιατρικής ευθύνης ιατρού. Προσεπίκληση στη δίκη της ασφαλιστικής εταιρείας                152

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

Νομολογία πολιτικών-διοικητικών δικαστηρίων
επί αστικής ιατρικής ευθύνης - Αγωγές

I. Ευθύνη ιατρών-δημοσίων υπαλλήλων έναντι του Δημοσίου .................................     157

ΑΠΟΦΑΣΗ ΑΠ 294/2008 Πολιτική............................................................     157

II. Ευθύνη νοσοκομείου - Αμέλεια ορθοπεδικού ιατρού.........................................     165

III. Ευθύνη χειρουργού γυναικολόγου και αναισθησιολόγου - Αποζημίωση, σε ολόκληρον, για θάνατο εγκύου υποβληθείσας σε καισαρική τομή σε ιδιωτική μαιευτική κλινική.............................................................     169

IV. Ευθύνη χειρουργού γυναικολόγου - Εγχείρηση αφαίρεσης ενδοτραχηλικού πολύποδα και πρόκληση ανοξαιμικής εγκεφαλοπάθειας      .................................................................................................. 178

V. Ευθύνη μαιευτήρα-γυναικολόγου ιατρού - Γέννηση νεογνών με σοβαρές ασθένειες ή αναπηρίες              179

VI. Μη ευθύνη γυναικολόγου ΙΚΑ - Πρόκληση της υστερεκτομής της ενάγουσας και απώλεια του βρέφους               186

VII. Ευθύνη κλινικής - Αποζημίωση για αμέλεια μαιευτήρα γυναικολόγου ιατρού της.....     189

VIII. Ευθύνη μαιευτικής κλινικής - Αποζημίωση για αμέλεια γυναικολόγου-νευρολόγου..     193

IX. Ευθύνη πλαστικού χειρουργού-οφθαλμιάτρου νοσοκομείου - Εγχείρηση βλεφαροπλαστικής, εμφάνιση έλκους στον κερατοειδή         .................................................................................................. 202

X. Ευθύνη πλαστικού χειρουργού - Πλαστική επέμβαση ανόρθωσης στήθους..............     203

XI. Ευθύνη πλαστικού χειρουργού, χωρίς τίτλο ειδικότητας πλαστικού.......................     205

XII. Ευθύνη καρδιοχειρουργού ιατρού - Εγκατάλειψη βελόνας στο σώμα του ενάγοντος..     208

XIII. Ευθύνη Δημοσίου και ΝΠΔΔ - Εγκατάλειψη γάζας από ορθοπεδικό χειρούργο ιατρό νοσοκομείου                   209

XIV. Ευθύνη αποζημίωσης παιδιού που γεννήθηκε ανάπηρο....................................     215

Απόφαση Perruche (17 Νοεμβρίου 2008, Bull. civ. No 9) της Ολομέλειας του Γαλλικού Αρείου Πάγου                  215

XV. Ευθύνη νοσοκομείου - Θάνατος ασθενούς...................................................     217

XVI. Ευθύνη νοσοκομείου - Μη ενημέρωση ασθενούς για εναλλακτική μέθοδο θεραπείας     223

XVII. Ευθύνη Δημοσίου - Αμέλεια οφθαλμιάτρου ....................................     223

XVIII. Έλλειψη ευθύνης ιδιώτη οφθαλμιάτρου - Βλάβη στον αμφιβληστροειδή λόγω ρωγμής       227

XIX. Ευθύνη ιατρών οφθαλμιάτρων-οφθαλμολογικής κλινικής - Αποτυχημένη επέμβαση με LEIZER διόρθωσης της μυωπίας    .................................................................................................. 228

XX. Ευθύνη νοσοκομείου-χειρούργου ιατρού - Αιμορροϊδεκτομή και αφαίρεση αιμορροϊδικών όζων, λόγω ρήξης σφικτήρα       .................................................................................................. 229

XXI. Ευθύνη γαστρεντερολόγου ιατρού - Ρήξη του οισοφάγου ασθενούς από εσφαλμένο χειρισμό γαστροσκοπίου                  232

XXII. Ευθύνη κλινικής - Γαστρορραγία, μη διαγνωσθείσα και θάνατο ασθενούς συνεπεία υποξαιμίας                       233

XXIII. Ευθύνη νοσοκομείου - Αμέλεια παιδιάτρου, θάνατος βρέφους........................     234

XXIV. Ευθύνη χειρούργου οδοντιάτρου - Βλάβη από εξαγωγή οδόντων-γέφυρα............     236

XXV. Ευθύνη οδοντιάτρου - Απώλεια όρασης οφθαλμού ασθενούς..........................     238

XXVI. Ευθύνη παθολογοανατόμου ιατρού - Εσφαλμένη ιατρική γνωμάτευση..............     241

XXVII. Ευθύνη αγγειοχειρουργών νοσοκομείου - Ακρωτηριασμός από αμέλεια λόγω θρόμβωσης              244

XXVIII. Ευθύνη ιατρών και εργαστηρίου μοριακού ελέγχου, γενετικής και βιοτεχνολογίας, σε χρηματική ικανοποίηση γονέων εμβρύου, για εσφαλμένα αποτελέσματα .......................................................................     249

XXIX. Ευθύνη ιατρού ιδιωτικού εργαστηρίου - Εσφαλμένα αποτελέσματα προγεννητικού χρωμοσωμικού ελέγχου αμνιακού υγρού εμβρύου.......................................................................................................     263

XXX. Ευθύνη από ελαττωματικό φάρμακο........................................................     266

Μέρος Δεύτερο

Ποινική Ιατρική Ευθύνη

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

Ποινική ευθύνη ιατρών

I. Έννοια ποινικής ευθύνης ιατρών...................................................................     269

II. Μήνυση - Έγκληση αξιοποίνων πράξεων ιατρών...............................................     272

III. Αμέλεια - Είδη ποινικής αμέλειας, κατά το άρθρο 28 ΠΚ ..................................     275

IV. Ιδιαίτερη νομική υποχρέωση - Πηγές ποινικής ευθύνης ιατρών............................     279

V. Αποδεικτικά μέσα στην ποινική δίκη............................................................     280

VI. Παραγραφή ποινικών αδικημάτων ιατρών.....................................................     285

VII. Δεδικασμένο. Όχι δεδικασμένο από την πολιτική δικαστική απόφαση...................     289

VIII. Πολιτική αγωγή στην ποινική διαδικασία....................................................     291

IX. Κλητήριο θέσπισμα κατά ιατρού - Ακυρότητες. Επίδοση κλητηρίου θεσπίσματος και κλήσης κατηγορουμένου εντός πενταετίας        .................................................................................................. 298

X. Μεταβολή της κατηγορίας.........................................................................     303

XI. Παραβίαση δίκαιης δίκης - άρθρ. 6 ΕΣΔΑ - 14 του ΔΣΑΠΔ...............................     304

XII. Δικαίωµα σιωπής και µη αυτοενοχοποίησης κατηγορουμένου............................     306

XIII. Αρχή της αναλογικότητας......................................................................     306

XIV. Αίτημα αναβολής της ποινικής δίκης.........................................................     309

XV. Έλλειψη ακροάσεως του Εισαγγελέα της έδρας............................................     311

XVI. Τεκμήριο αθωότητας κατηγορουμένου......................................................     313

XVII. Συναιτιότητα πολλών ιατρών.................................................................     313

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

Ποινικά αδικήματα ιατρών

Α. Ανθρωποκτονία από αμέλεια ασθενούς (Άρθρο 302 ΠΚ)..........................     315

1. Άρθρο 302 ΠΚ - Όροι. Έννοια Αμέλειας...............................................     315

2. Μεταβολή της κατηγορίας. Πότε είναι επιτρεπτή.....................................     320

3. Ιδιαίτερη νομική υποχρέωση - Πηγές ποινικής ευθύνης ιατρών.................     323

4. Αιτιώδης σύνδεσμος - Αιτιώδης συνάφεια............................................     330

5. Πολιτική αγωγή σε ποινική δίκη κατά ιατρών-νοσοκομείων......................     332

6. Ευθύνη εφημερευόντων ιατρών για εσφαλμένη διάγνωση - Μη ορθή φαρμακευτική αγωγή ή επέμβαση στα ΤΕΠ νοσοκομείων.................................................................................     335

7. Ευθύνη νευρολόγου ιατρού - Θάνατος ασθενούς...................................     339

8. Ευθύνη για μη έγκαιρη επέμβαση και μη αντιμετώπιση περιστατικού σε ασθενή      341

9. Ευθύνες εφημερευόντων χειρουργών ιατρών. Απορρίπτει - Δέχεται αναίρεση Εισαγγελέα ΑΠ κατά αθωωτικής πρωτόδικης απόφασης....................................................................................     342

10. Ευθύνη ανειδίκευτου αγροτικού-εφημερεύοντος ιατρού Κ.Υ. - κρατικού νοσοκομείου - Μη ορθή διάγνωση πάθησης    ............................................................................................. 345

11. Ευθύνη ειδικού παθολόγου, Διευθυντή της ΜΕΘ και ειδικού χειρουργού νοσοκομείου - Θάνατος ασθενούς από ρήξη ανευρύσματος κοιλιακής αορτής.......................................................     348

12. Ευθύνη αγγειοχειρουργού, επεμβατικού ακτινολόγου ιατρού - Παραβίαση καθήκοντος επιμέλειας. Ορθή η αθώωσή τους............................................................................................     351

13. Ευθύνη ΩΡΛ ιατρού νοσοκομείου.....................................................     356

α. Ευθύνη εφημερεύοντος ΩΡΛ ιατρού νοσοκομείου - Θάνατος καρκινοπαθούς (υποφάρρυγγα) από αιμορραγία, μετά χημειοθεπείες-λαρυγγοσκόπηση..........................................................................     356

β. Ευθύνη ΩΡΛ και αναισθησιολόγου ιατρών νοσοκομείου - Επέμβαση πλαστικής επί του ρινικού διαφράγματος-ανακοπή καρδιάς      ........................................................................................ 357

γ. Ευθύνη χειρουργού ΩΡΛ ιατρού κλινικής - Θάνατος χειρουργηθέντος με αμυγδαλεκτομή, καρδιακή ανακοπή και μη έγκαιρη ειδοποίηση ΕΚΑΒ για διακομιδή σε ΜΕΘ νοσοκομείου..........................................     360

14. Ευθύνη ιατρού παθολόγου νοσοκομείου - οικογενειακού ιατρού.............     361

α. Ευθύνη εφημερεύοντος ιατρού παθολόγου νοσοκομείου, για μη ορθή διάγνωση μηνιγγιτιδόκοκκου-μηνιγγίτιδας ασθενούς που απεβίωσε..................................................................................     361

β. Ευθύνη παθολόγου οικογενειακού ιατρού για θάνατο ασθενούς από καρδιολογικό πρόβλημα. Αναίρεση Εισαγγελέα ΑΠ. Αναιρεί αθωωτική απόφαση......................................................................     363

15. Ευθύνη εφημερευόντων παθολόγων ιατρών νοσοκομείου - Απουσία από νοσοκομείο                    366

α. Ιδιαίτερη νομική υποχρέωση..............................................................     366

β. Ευθύνη του εφημερεύοντος προϊσταμένου ειδικού παθολόγου-λοιμωξιολόγου - Θάνατος ασθενούς από έμφραγμα του μυοκαρδίου     ........................................................................................ 367

γ. Ευθύνη εφημερευόντων ιατρών παθολόγων νοσοκομείου - Θάνατος ασθενούς από βαριά σηπτική καταπληξία                 369

δ. Ευθύνη εφημερεύοντος ειδικού παθολόγου νοσοκομείου - Θάνατος ασθενούς από οξεία μηνιγγοεγκεφαλίτιδα και μικροβιακή σηψαιμία..............................................................................................     374

ε. Ευθύνη εφημερεύοντος - Μη συνεκτίμηση έκθεσης πραγματογνωμοσύνης..........     376

στ. Ευθύνη εφημερεύοντος χειρουργού ιατρού της χειρουργικής κλινικής, παθόντος σε τροχαίο κρανιοεγκεφαλική κάκωση - Μη άμεση διενέργεια αξονικής τομογραφίας - Θάνατος ασθενούς..............................     377

ζ. Ευθύνη εφημερεύοντος ιατρού παθολόγου νοσοκομείου - Λανθασμένη διάγνωση αμυγδαλίτιδας κυνάγχης                     380

η. Ευθύνη παθολόγου ιατρού νοσοκομείου - Μη διάγνωση μηνιγγίτιδας................     384

16. Ευθύνη αναισθησιολόγων ιατρών - Θανάτοι ασθενών...........................     389

α. Επί θανάτου χειρουργούμενου για ρινικό διάφραγμα ασθενούς.......................     389

β. Ευθύνη αναισθησιολόγου ιατρού - Σφάλμα κατά τη διασωλήνωση, εγχειρισθείσας για αμυγδαλεκτομή              391

γ. Ευθύνη ιατρού αναισθησιολόγου - Μη ορθή αντιμετώπιση αιφνίδιας διδυμίας σύντομης διάρκειας και αμέσως μετά βραδυκαρδίας    ........................................................................................ 391

δ. Ευθύνη εφημερεύοντος ιατρού αναισθησιολόγου. Αναιρεί καταδικαστική απόφαση για μη συνεκτίμηση ιατροδικαστικής πραγματογνωμοσύνης....................................................................     395

ε. Ευθύνη αναισθησιολόγου ιατρού - Καρδιακή ανακοπή και μη αναστρέψιμη εγκεφαλοπάθεια             396

17. Ευθύνη χειρουργών ιατρών σε διάφορες χειρουργικές επεμβάσεις..........     398

α. Γενικά.......................................................................................     398

β. Ευθύνη χειρουργού ιατρού - Μη ολική μαστεκτομή ασθενούς και επανεμφάνιση καρκίνου    399

γ. Απόρριψη αναίρεσης Εισαγγελέα Αρείου Πάγου κατά αθωωτικής χειρουργών ιατρών απόφασης Εφετείου                    401

δ. Ευθύνη χειρουργού ιατρού νοσοκομείου - Θάνατος ασθενούς επί εγχείρησης χολοκυστεκτομής με τη μέθοδο της λαπαροσκόπησης   ........................................................................................ 404

ε. Ευθύνη χειρουργού ιατρού - Θάνατος ασθενούς κατά εγχείρηση με λαπαρασκόπηση πέτρας χολής                  407

στ. Ευθύνη χειρουργού ιατρού - Θάνατος ασθενούς επί χολοκυστεκτομής με τη μέθοδο της λαπαροσκόπησης                    410

ζ. Ευθύνη χειρουργού ιατρού στρατιωτικού νοσοκομείου - Θάνατος μετά από εγχείρηση αφαίρεσης εκκολπώματος του οισοφάγου, λόγω μη μετεγχειρητικής παρακολούθησης επιπλοκών.....................................     414

η. Ευθύνη ιατρού χειρουργού - Θάνατος ασθενούς από ενδοκοιλιακή αιμορραγία.....     416

θ. Ευθύνη χειρουργού ιατρού κ.λπ. - Θάνατος ασθενούς από αιμορραγία κατά το μετεγχειρητικό στάδιο               418

18. Ευθύνη καρδιολόγου και ιατρού ποδοσφαιρικής ομάδας - Θάνατος ποδοσφαιριστή                      419

19. Ευθύνη καρδιολόγου ιατρού νοσοκομείου - Μη άμεση εισαγωγή της πάσχουσας από καρδιακή ανεπάρκεια ασθενούς σε κατάλληλη κλίνη.........................................................................     421

20. Ευθύνη καρδιολόγου ιατρού νοσοκομείου..........................................     425

α. Ευθύνη καρδιολόγου - Εσφαλμένη διάγνωση...........................................     425

β. Ευθύνη καρδιολόγου ιατρού νοσοκομείου - Θάνατος εγκύου που απεβίωσε από μυοκαρδιοπάθεια που εμφανίστηκε κατά την κύηση   ........................................................................................ 430

21. Ευθύνη καρδιοχειρουργού - Θάνατος πάσχοντος από «νόσο στελέχους, τριών αγγείων»                 434

22. Ευθύνη χειρουργού και αναισθησιολόγου ιδιωτικής κλινικής - Θάνατος επί εγχείρησης χολοκυστεκτομής       ............................................................................................. 436

23. Ευθύνη χειρουργού ορθοπεδικού ιατρού - Θάνατος ασθενούς από βελονονυγμό της έσω σφαγίτιδας φλέβας αυχένα  ............................................................................................. 437

24. Ευθύνη ορθοπεδικού χειρουργού - Θάνατος εγχειρισθέντος για νευρίνωμα και τεχνητή μήνιγγα, από μετεγχειρητική λοίμωξη.......................................................................................     440

25. Ευθύνη ορθοπεδικού, χειρουργού ιατρού και αναισθησιολόγου - Θάνατος ασθενούς, υποβληθείσας σε εγχείρηση καταγμάτων με κυφοπλαστική, από τρώση αγγείου...............................     445

26. Ευθύνη γυναικολόγων ιατρών νοσοκομείων-κλινικών...........................     451

α. Ευθύνη εφημερεύουσας ιατρού μαιευτήρα-γυναικολόγου γενικού νοσοκομείου - Θάνατος νεογνού. Ο ΑΠ αναιρεί για ασαφή αιτιολογία..............................................................................................     451

β. Ευθύνη μαιευτήρα γυναικολόγου ιδιωτικής κλινικής - Ολική υστερεκτομή..........     453

γ. Ευθύνη γυναικολόγου ιατρού ιδιωτικής κλινικής - Ινομύωμα - Καρκίνος μήτρας...     459

δ. Ευθύνη γυναικολόγου χειρουργού ιατρού Διευθυντή νοσοκομείου - Θάνατος ασθενούς από περιτονίτιδα                        459

ε. Ευθύνη μαιευτήρα-γυναικολόγου ιατρού νοσοκομείου - Μη διάγνωση καρδιολογικού προβλήματος εγκύου                    461

στ. Ευθύνη μαιευτήρα-γυναικολόγου ιατρού νοσοκομείου - Μη διάγνωση προβλήματος κιρσών θανούσας επιτόκου              463

ζ. Ευθύνη γυναικολόγου ιατρού και αναισθησιολόγου επί εγχείρησης υστερεκτομής-αφαίρεσης μήτρας παχύσαρκης             465

η. Ευθύνη γυναικολόγου ιατρού και μαιών..................................................     466

θ. Ευθύνη μαιευτήρα ιατρού-πτυχιούχου μαίας σε τοκετό - Θάνατος νεογνού λόγω περιγεννητικής ασφυξίας                      467

ι. Ευθύνη δύο γυναικολόγων - Μη διάγνωση ότι έπρεπε να προβούν σε ολική υστερεκτομή εγκύου                     470

κ. Ευθύνη γυναικολόγου - Θάνατος πρόωρων διδύμων κατά τον τοκετό, λόγω καθυστερημένης καισαρικής τομής. Αναιρεί και παραπέμπει σε νέα δίκη................................................................................     472

λ. Ευθύνη γυναικολόγου ιδιωτικής κλινικής - Θάνατος νεογνού και επιτόκου κατά τον τοκετό   475

μ. Ευθύνη γυναικολόγου νοσοκομείου. Παράλειψη υποχρέωσης παρακολούθησης μετεγχειρητικής πορείας ασθενούς - Παράτυπη απουσία ιατρού στο εξωτερικό λόγω συνεδρίου.................................................     476

ν. Ευθύνη μαιευτήρα-γυναικολόγου ιδωτικής κλινικής - Θάνατος λόγω υπαραχνοειδούς αιμορραγίας του εγκεφάλου μετά από οξύ τοκετό της εγκύου.................................................................................     478

27. Ευθύνη γυναικολόγου-αναισθησιολόγου-καρδιολόγου - Θάνατος εγκύου από πνευμονικό οίδημα               480

28. Ευθύνη χειρουργού γυναικολόγου και αναισθησιολόγου - Θάνατος επιτόκου κατά την καισαρική τομή           ........................................................................................... 483

29. Ευθύνη γυναικολόγου ιατρού - Μη διάγνωση λειομυοσαρκώματος μήτρας θανούσας                     488

30. Ευθύνη μαιευτήρα - Θάνατος καρδιοπαθούς εγκύου. Ευθύνη γυναικολόγου - Θάνατος επιτόκου                  489

α. Θάνατος καρδιοπαθούς εγκύου κατά τον τοκετό με καισαρική τομή, από αμελή αντιμετώπιση των σοβαρών επιπλοκών μετά την ανάνηψη της επιτόκου. Μετά από ορισμένη εισαγγελική έφεση κατά αθωωτικής πρωτόδικης απόφασης                     489

β. Ευθύνη γυναικολόγου κλινικής - Θάνατος επιτόκου από ολιγαιμικό shock...........     495

31. Ευθύνες κέντρων αδυνατίσματος - κοσμητικής ιατρικής - ομορφιάς..........     498

α. Ευθύνες γενικά.............................................................................     498

β. Ευθύνη ειδικού χειρουργού ιατρού κάθετης γαστροπλαστικής........................     499

32. Ευθύνη αγγειοχειρουργού ιατρού νοσοκομείου - Θάνατος ασθενούς επί εγχείρησης κιρσών                        504

33. Ευθύνη παθολόγου και καρδιολόγου ιδιωτών ιατρών θανούσας.............     506

34. Ευθύνη εφημερεύοντος ειδικού λοιμωξιολόγου ιατρού νοσοκομείου - Θάνατος ασθενούς λόγω μη διάγνωσης εμφράγματος μυοκαρδίου................................................................     508

35. Ευθύνη παιδιάτρων για θανάτους νηπίων..........................................     510

α. Ευθύνη ειδικευόμενου παιδιάτρου, που εκτελούσε υπηρεσία εφημερίας στην Πανεπιστημιακή Παιδιατρική Κλινική του Περιφερειακού Γενικού Νοσοκομείου, για θάνατο νηπίου από μικροβιακή λοίμωξη-βαρεία βακτηριαιμία   510

β. Ευθύνη παιδιάτρου νοσοκομείου - θάνατος ανηλίκου από φαρμακευτική δηλητηρίαση από υπερδοσολογία αντιδότου - οίδημα εγκεφάλου.................................................................................     511

36. Ευθύνη ιατρού ΕΚΑΒ - Μη ορθή επιλογή διακομιδής νεογνού................     513

37. Ευθύνη νοσηλευτικού προσωπικού και φύλακα ψυχιατρείου (ΨΝΑ) - Θάνατος ασθενούς - Ελλιπής επιτήρηση           ............................................................................................. 520

38. Ευθύνη εκπροσώπου ιδιωτικού ΚΑΠΗ, μονάδας φροντίδας ηλικιωμένων ΑΕ - Θάνατος διαφυγούσας ασθενούς πάσχουσας από γεροντική άνοια, με τάσεις φυγής...............................     523

39. Ευθύνη παθολόγου ιατρού Κέντρου Υγείας - Μη ορθή αξιολόγηση.........     524

40. Ευθύνη εφημερευόντων ειδικευόμενων ιατρών νοσοκομείου στα ΤΕΠ - Μη διάγνωση οξείας σκωληκοειδίτιδας ανηλίκου θανούσας ασθενούς, λόγω παραμελημένης περιτονίτιδας.....................     525

41. Ευθύνη ειδικευόμενου ιατρού νοσοκομείου στα ΤΕΠ - Μη διάγνωση ρήξης του μίσχου του νεφρού               528

42. Ευθύνη εφημερευόντων ειδικευόμενων ιατρών στρατιωτικού νοσοκομείου - Θάνατος επιληπτικού στρατιώτη από αιμάτωμα......................................................................................     529

43. Ευθύνη νευροχειρουργών νοσοκομείου ΚΑΤ - Μη διάγνωση σε τραυματία θρόμβου που προκάλεσε πνευμονική εμβολή και θάνατο του ασθενούς.................................................................     531

44. Ευθύνη εκπροσώπου νοσηλευτικού ιδιωτικού ιδρύματος - Ατύχημα θανούσας νοσηλευόμενης υπερηλίκου, από πτώση ελαττωματικού κρεβατιού.................................................................     534

Β. Σωματική βλάβη ασθενούς από αμέλεια ιατρού ......................................     536

1. Γενικά...........................................................................................     536

2. Έγκληση παθόντος..........................................................................     540

3. Ιατρική αμέλεια................................................................................     541

4. Αμέλεια περί την ανάληψη εγχειρήματος...............................................     543

5. Επιτρεπόμενη κινδυνώδης δράση......................................................     544

6. Ιατρική ευθύνη - Γενικά.....................................................................     544

7. Πολιτική αγωγή παθόντος ασθενούς, σε ποινική δίκη ιατρού...................     546

8. Πολιτική αγωγή κατά ιατρού νοσοκομείου. Αστικώς υπεύθυνο είναι μόνο το ελληνικό Δημόσιο                       549

9. Ευθύνη χειρουργού ιατρού................................................................     549

α. Ευθύνη του χειρουργού ιατρού - Παρακολούθηση της πορείας του ασθενούς και μετά την εγχείρηση                549

β. Ευθύνη του χειρουργού ιατρού - Βλάβη από μη ενδεδειγμένη θεραπευτική ή χειρουργική επέμβαση ή πειραματισμό          ........................................................................................ 550

γ. Ευθύνη χειρουργού ιατρού Διευθυντή - Μη ενδεδειγμένη λαπαροσκοπική εγχείρηση ιλεού    552

10. Ευθύνη μαιευτήρα γυναικολόγου ιατρού - Σωματικές βλάβες εγκύων, επιτόκων και γεννηθέντων νεογνών        ............................................................................................. 553

α. Ευθύνη μαιευτήρα γυναικολόγου ιατρού - Πρόκληση σε επίτοκο κατά περινεοτομία μεγάλης λέπτυνσης του έσω σφιγκτήρα  ........................................................................................ 553

β. Ευθύνη μαιευτήρα γυναικολόγου ιδιωτικής κλινικής - Νεφρική βλάβη εγκύου που ήταν αποτέλεσμα της επιβάρυνσης που προκλήθηκε από την κύηση.............................................................................     555

γ. Ευθύνη μαιευτήρα-γυναικολόγου ιδιωτικού μαιευτηρίου - Σωματική κάκωση νεογνού         559

δ. Ευθύνη και καταδίκη γυναικολόγου - Μη διάγνωση εγκυμοσύνης....................     560

ε. Ευθύνη γυναικολόγου επιμελητή νοσοκομείου - Παράλειψη αφαίρεσης του συρμάτινου οδηγού από τη φλέβα της ασθενούς ........................................................................................ 564

στ. Ευθύνη γυναικολόγου για σωματική βλάβη νεογνού κατά τον τοκετό................     566

ζ. Ευθύνη μαιευτήρα-γυναικολόγου - Σωματική βλάβη νεογνού..........................     568

11. Ευθύνη οφθαλμιάτρων...................................................................     570

α. Ευθύνη οφθαλμιάτρου διενεργήσαντος επέμβαση καταρράκτη, αμελήσαντος σε παρακολούθηση της μετεγχειρητικής κατάστασης του ασθενούς, που υπέστη ενδοφθαλμίτιδα μη αντιμετωπισθείσα και εκ τούτου επήλθεν εξόρυξη οφθαλμού                       570

β. Ευθύνη Ταγματάρχη (ΥΙ), ειδικότητας χειρουργού οφθαλμιάτρου, ενεργήσαντος επέμβαση laser διόρθωσης μυωπίας με τη μέθοδο φωτοδιαθλαστικής κερατοκτομής-μεταμόσχευσης κερατοειδούς...................     572

12. Ευθύνη παιδιάτρων επιμελητών παιδιατρικού τμήματος νοσοκομείου παίδων - Μη διάγνωση σκωληκοειδίτιδας ανηλίκου......................................................................................     574

13. Ευθύνη ουρολόγου χειρούργου ιατρού - Αφαίρεση νεφρού ασθενούς, ο οποίος ήταν καθόλα υγιής              576

14. Ευθύνη καρδιολόγου-καρδιοχειρουργού - Αορτοστεφανιαία παράκαμψη (μπάϊ-μπας)                    577

15. Ευθύνη ιδιώτη ορθοπεδικού ιατρού - Πρόκληση σπαστικής παραπληγίας           579

16. Ευθύνη γαστρεντερολόγου ιατρού νοσοκομείου, αθωωθέντος - Πρόκληση με φαρμακευτική αγωγή αισθητικοκινητικής παραπληγίας................................................................................     581

17. Ευθύνη αναισθησιολόγου ιατρού - Τοποθέτηση επισκληρίδιου καθετήρα μέσω ειδικής βελόνης στο μεσοσπονδύλιο διάστημα 03-04 κατά τρόπο μη ενδεδειγμένο.......................................     586

18. Ευθύνη νευροχειρουργού ιατρού - Εγχείρηση κρανιοτομίας με αφαίρεση κολλοειδούς κύστης λόγω υδροκεφαλίας αποφρακτικού τύπου. Οκταετής παραγραφή αδικήματος.......................     590

19. Ευθύνη νευροχειρουργού σε χειρουργική επέμβαση σπονδυλοδεσίας σε ιδιωτική κλινική - Τοποθέτηση βιδών ενδοκαναλικά και όχι στο σώμα των σπονδύλων, προκαλώντας τραυματισμό, φλεγμονή και βλάβη των ριζών  ............................................................................................. 594

20. Ευθύνη νευροχειρούργου - Βλάβη παράλυσης των κάτω άκρων και μερική αδυναμία των άνω άκρων ασθενούς, συνεπεία τρώσης της σκληράς μήνιγγας.............................................     597

21. Ευθύνη πλαστικού χειρουργού ιατρού - Σωματική βλάβη.......................     598

Γ. Τεχνητή διακοπή της εγκυμοσύνης.......................................................     599

1. Τεχνητή διακοπή κύησης..................................................................     600

2. Προϋποθέσεις εγκλήματος................................................................     601

3. Το δικαίωμα αυτοδιάθεσης της μητέρας...............................................     604

4. Αυτοτελείς ισχυρισμοί κατηγορουμένου...............................................     605

5. Συρροή με άλλα αδικήματα................................................................     606

6. Συμμετοχή τρίτων στο έγκλημα...........................................................     607

7. Πολιτική Αγωγή...............................................................................     607

8. Ιατρική αμέλεια γυναικολόγου για μη διάγνωση προβλήματος υγείας του κυοφορούμενου                 607

9. Άρνηση ιατρού σε άμβλωση..............................................................     608

Ν. 1609/1986 (ΦΕΚ Α’ 86): Τεχνητή διακοπή της εγκυμοσύνης και προστασίας της υγείας της γυναίκας και άλλες διατάξεις ............................................................................................. 608
ΥΑ Α3β//1987 (ΥΑ Α3β/οικ {2799 ΦΕΚ Β’ 103 1987})Προστασία υγείας γυναίκας που υποβάλλεται σε τεχνητή διακοπή εγκυμοσύνης ............................................................................................. 610

Δ. Σωματική βλάβη εμβρύου-νεογνού. Άρθρο 304Α’ ΠΚ...............................     612

Ε. Διαφήμιση μέσων τεχνητής διακοπής εκυμοσύνης..................................     613

ΣΤ. Έκθεση σε κίνδυνο - Άρθρο 306 ΠΚ ...................................................     614

1. Πλημμεληματική μορφή έκθεσης........................................................     615

2. Κακουργηματική μορφή έκθεσης .......................................................     616

Ζ. Παράλειψη λύτρωσης από κίνδυνο ζωής - Άρθρα 307 και 288 ΠΚ..............     620

Νομολογία επί άρθρ. 307 ΠΚ................................................................     621

Η. Άρθρο 288 ΠΚ. Παρεμπόδιση αποτροπής κοινού κινδύνου και παράλειψη οφειλόμενης βοήθειας                   623

Θ. Ευθανασία ασθενούς........................................................................     625

Ι. Έναρξη - Παύση ανθρώπινης ζωής........................................................     628

1. Έναρξη..........................................................................................     628

2. Παύση ανθρώπινης ζωής.................................................................     628

Κ. Αυτοκτονία - Απόπειρα ανθρωποκτονίας...............................................     629

Λ. Ανθρωποκτονία με συναίνεση - Άρθρο 300 ΠΚ.......................................     629

Μ. Συμμετοχή σε αυτοκτονία - Υποβοηθούμενη αυτοκτονία ..........................     631

Ν. Δωροδοκία υπαλλήλων-ιατρών...........................................................     635

Ξ. Άρνηση ιατρών-μαίας σε εκτέλεση του έργου τους ...................................     647

Ο. Ψευδείς ιατρικές πιστοποιήσεις άρθρου 221 ΠΚ.....................................     647

1. Ψευδείς ιατρικές πιστοποιήσεις..........................................................     647

2. Ψευδής βεβαίωση άρθρου 242 ΠΚ από δημόσιο υπάλληλο ιατρό............     657

Π. Ιατρική υποβοήθηση στην ανθρώπινη αναπαραγωγή και τις μεταμοσχεύσεις           662

Ρ. Ευθύνη ιατρών-ψευδοϊατρών για απάτη ................................................     662

Σ. Αντιποίηση επαγγέλματος...................................................................     674

Τ. Παράνομη άσκηση επαγγέλματος (άρ. 414 ΠΚ)......................................     676

Υ. Παραβίαση ιατρικού απορρήτου-εχεμύθειας (άρθρ. 371 ΠΚ-13 ΚΙΔ)...........     676

Φ. Μεταμόσχευση ιστών και οργάνων (άρ. 32 ΚΙΔ)......................................     680

Χ. Άρθρο 20 Ν. 4272/2014. Αγοραπωλησία γενετικού υλικού - γονιμοποιημένων ωαρίων                       680

Ψ. Κατάχρηση ιδιότητας ιατρών και φαρμακοποιών. Συνταγογράφηση ναρκωτικών ουσιών (άρθρο 7 Ν. 1729/1987 περί ναρκωτικών)....................................................................................     680

Ω. Παράβαση καθήκοντος υπαλλήλου ιατρού - άρθρ. 259 ΠΚ.......................     688

Ω1. Παράνομη συνταγογράφηση ναρκωτικών ουσιών..................................     692

Ω2. Παράνομη κατακράτηση (άρ. 325 ΠΚ) και παράνομη βία (άρ. 330 ΠΚ) στις περιπτώσεις ακούσιας νοσηλείας ψυχικά πασχόντων ασθενών, με πιστοποίηση έγγραφη δύο Ψυχιάτρων και Εισαγγελική απόφαση, σύμφωνα με το νομικό πλαίσιο των άρθρων 95 έως 100 του Ν. 2071/1992............................................     692

Μέρος Τρίτο

Πειθαρχική ιατρική ευθύνη

Πειθαρχική ευθύνη ιατρών. Νομοθεσία - Νομολογία

I. Πειθαρχικά αδικήματα - Πειθαρχικά συμβούλια - Πειθαρχικές ποινές......................     695

II. Β.Δ. 11.10/7.11.1957...............................................................................     695

III. Πειθαρχική δικαιοδοσία κλάδου ιατρών E.Σ.Y. - (Άρθρο 34 του N. 1397/ 1983 ΦEK A’/143)   702

IV. Πειθαρχικές παραβάσεις και κυρώσεις σύμφωνα με τον ΚΙΔ - Ν. 3418/2005...........     717

V. Πειθαρχικές Ποινές................................................................................     718

VI. Διαπιστώσεις έρευνας και προτάσεις Συνήγορου Πολίτη για καταγγελίες και αναφορές κατά ιατρών                    721

VII. Ν. 4325/2015 «Εκδημοκρατισμός της Διοίκησης, Καταπολέμηση Γραφειοκρατίας και Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση. Αποκατάσταση αδικιών και άλλες διατάξεις». Εξορθολογισμός πειθαρχικού δικαίου ιατρών............     721

VIII. Αρμοδιότητα-δικαιοδοσία πειθαρχικών συμβουλίων-δικαστηρίων ιατρών - Διαδικαστικά      724

IX. Νομολογία πειθαρχική γενικά....................................................................     732

X. Παραγραφή πειθαρχικών αδικημάτων...........................................................     741

XI. Περιπτωσιολογία πειθαρχικών παραβάσεων...................................................     741

Α. Συνταγογράφηση φαρμάκων εν αγνοία ασφαλισμένων.............................     741

Β. Ιατροί Ε.Σ.Υ. - Πειθαρχικές ποινές ........................................................     741

Γ. Πειθαρχικά παραπτώματα μονίμων νοσοκομειακών φαρμακοποιών Ε.Σ.Υ....     742

Δ. Πειθαρχική ποινή οριστικής παύσης σε ιατρό Ε.Σ.Υ. λόγω αδικαιολόγητης αποχής από την εκτέλεση των καθηκόντων του .....................................................................................................     742

Ε. Πειθαρχικές δίκες ιατρών Ε.Σ.Υ. - Αρμοδιότητα........................................     742

XII. Δωροδοκία-δωροληψία ιατρού.................................................................     743

XIII. Δωροληψία ιατρού Ε.Σ.Υ. για έκδοση ιατρικής γνωμάτευσης (βλ. ΣτΕ 1572/2010)..     743

XIV. Δωροδοκία ιατρού για χορήγηση ιατρικής γνωμάτευσης προς έκδοση κάρτας αναπηρίας        747

XV. Πειθαρχική δικαιοδοσία και ποινή της οριστικής παύσης σε ιατρό του Ε.Σ.Υ..........     751

XVI. Πειθαρχικό παράπτωμα, χαρακτηριστικώς αναξιοπρεπούς ή ανάξιας για υπάλληλο ιατρό συμπεριφοράς, εντός ή εκτός της υπηρεσίας .................................................................................................. 753

XVII. Αρμοδιότητα του ΣτΕ επί πειθαρχικών υποθέσεων δημοσίων υπαλλήλων............     761

XVIII. Αγωγή αποζημιώσεως ιατρού για ηθική βλάβη, λόγω προσβαλής προσωπικότητάς του, από άδικη εμπλοκή του στα πειθαρχικά συμβούλια..........................................................................................     765

XIX. Απαγόρευση πλανοδιακής άσκησης της ιατρικής..........................................     770

Μέρος Τέταρτο

Νομοθετικά παραρτήματα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

Ν. 3418/2005 (ΦΕΚ Τεύχος Α’/287/28-11-2005),
περί Κώδικα Ιατρικής Δεοντολογίας - ΚΙΔ

I. Περί Κώδικα Ιατρικής Δεοντολογίας - ΚΙΔ.....................................................     781

II. Εισηγητικές εκθέσεις επί ΚΙΔ....................................................................     806

Α. Γενικές παρατηρήσεις........................................................................     806

Β. Ειδικότερα κατ’ άρθρον.......................................................................     809

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

Ν. 3089/2002 - Ν. 3305/2005 - Ν. 3984/2011
Ιατρική υποβοήθηση στην ανθρώπινη αναπαραγωγή

I. Ιατρική υποβοήθηση στην ανθρώπινη αναπαραγωγή...........................................     823

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ

ΠΔ 26/2008
Περί Διακίνησης Ανθρωπίνων Ιστών και Κυττάρων

Προεδρικό Διάταγμα 26/2008 (ΦΕΚ 51/Α’/24.3.2008)..........................................     831

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ

ΠΔ 10/2016 (ΦΕΚ 20/Α/18-2-2016) περί άδειας Μονάδων Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής (ΜΙΥΑ)

Άδεια ίδρυσης και λειτουργίας Μονάδων Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής (Μ.Ι.Υ.Α.). Όροι και προϋποθέσεις      .................................................................................................. 833

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ

Ν. 4274/2014 περί ανταλλαγής οργάνων μεταξύ κρατών
για μεταμοσχεύσεις και ρύθμιση για ΙΥΑ
και τράπεζες κρυοσυντήρησης ανθρωπίνων ιστών

I. N. 4272/2014 (ΦΕΚ 145/Α/117/2014), με 55 άρθρα...........................................     855

II. Τράπεζα σπέρματος-κρυοσυντήρησης ωαρίων - Τράπεζα κρυοσυντήρησης εμβρύων...     857

III. Κέντρα Εξωσωματικής Γονιμοποίησης - Εξωσωματική Γονιμοποίηση ..................     857

Δελτίο Τύπου ανεξάρτητης διοικητικής αρχής ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής (Ε.Α.Ι.Υ.Α.)                      868

Βασική βιβλιογραφία................................................................................     871