Η μελέτη του Χάρη Σαββόπουλου, το λέω όσο πιο απλά κι έντιμα γίνεται, αποτελεί ένα μοναδικό γεγονός στην ελληνική βιβλιογραφία κι ένα επίτευγμα στην εγχώρια έρευνα ως προς την ιστορία της τέχνης. Επιστημονική, αλλά συγχρόνως γλαφυρή, κομίζει καινά δαιμόνια, κυρίως γιατί αμφισβητεί –τι τολμητίας!– την επίσημη άποψη και την κυρίαρχη προπαγάνδα περί μοντερνισμού, σύμφωνα με τις οποίες το σχετικό φως προέρχεται αποκλειστικά από τις ΗΠΑ, με τη Γηραιά Ευρώπη να παραμένει απλώς ουραγός. Με άλλα λόγια, όπως πρεσβεύουν και οι δικοί μας σύγχρονοι μελετητές, η Αφαίρεση είναι κατάκτηση της νέας αμερικάνικης τέχνης όπως αυτή διαμορφώνεται από την σχολή της Nέας Υόρκης κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου κι όπως εξαπλώνεται μετά σ’ ολόκληρο τον υπόλοιπο κόσμο ως το πιο εξαγώγιμο πολιτιστικό προϊόν της αναδυόμενης υπερδύναμης.

Ο Σαββόπουλος αντιμετωπίζει κριτικά αυτόν τον κυρίαρχο μύθο, αποδεικνύοντας ότι προετοίμασαν τον Pollock οι ευρωπαίοι Ντανταϊστές που μετακόμισαν στη Νέα Υόρκη, αλλά και ότι οιονεί τον πρόλαβαν καλλιτέχνες του μεγέθους ενός Fautrier, ενός Wols ή ενός Fontana. Eπίσης, ότι τη μεγάλη αλλαγή δεν την κάνει ο ένας, ο «φωτισμένος», όπως θα το ήθελε το κυρίαρχο μάρκετινγκ ή η νεορομαντική θεωρία περί «γέννησης του ήρωα» αλλά η ωρίμανση μιας διαδικασίας και η ανάγκη μιας ολόκληρης εποχής. Η σχολή της Νέας Υόρκης, ειδικότερα, αμφιρρέπει ανάμεσα στον Picasso και τον Mondrian, τον Kandinsky και τον Malevich, τον Klee και τον Matisse.

Στο βιβλίο κατατίθενται αναλυτικά οι ποικίλες εκδοχές της αφαίρεσης κι από τις δύο πλευρές του Ατλαντικού, επίσης στοιχίζονται μεθοδικά οι προσπάθειες, όχι μονάχα των καλλιτεχνών αλλά και των θεωρητικών και των κριτικών της τέχνης, ώστε να αποδοθούν οι διαφορετικές, «αγωνιστικές» εκφράσεις της μίας βασικής ιδέας. Για παράδειγμα, αναφέρεται η διεθνής έκθεση που οργάνωσε στο Παρίσι το 1951 ο Michel Tapié, με συμμετέχοντες τους Pollock, de Kooning, Capogrossi, Rio pelle, Mathieu, Wols, Hartung κ.ά.

 

Mάνος Στεφανίδης, Aπόσπασμα από τον Πρόλογο