Στον πυρήνα του τολμηρότερου ρωσικού μυθιστορήματος του 20ού αιώνα, που μεταφράζεται πρώτη φορά στα ελληνικά, από την πλήρη εκδοχή του 1913-1914, βρίσκεται το θέμα της πατροκτονίας. Τον θυελλώδη Οκτώβριο του 1905 μια βόμβα πρόκειται να εκραγεί στο γραφείο του γερουσιαστή Αμπλεούχοφ. Το σχέδιο έχει δεσμευτεί να φέρει εις πέρας ο γιος του, που βρίσκεται στην αντίπερα ιδεολογική όχθη.

      Η Πετρούπολη αποτελεί ξεχωριστό δείγμα του ρωσικού μοντερνισμού. Στον πολυφωνικό ιστό της συνυφαίνονται πολλά και διαφορετικά στοιχεία. Οι επαναλήψεις μοτίβων και φράσεων, οι υποβλητικές, έντονα εικαστικές περιγραφές της πόλης, καθώς και η ιδιάζουσα μουσική οργάνωση του κειμένου συνιστούν τυπικά χαρακτηριστικά της ποιητικής του συμβολισμού. Τη ρευστή, φασματική ατμόσφαιρα επιτείνουν τα διανοητικά παιχνίδια των ηρώων, καθώς οι εφιάλτες τους ζωντανεύουν και στοιχειώνουν την πόλη, που, τυλιγμένη στην καταχνιά, μοιάζει να παγιδεύει ήρωες και αφηγητή.

      Συγχρόνως, η οξεία ειρωνική ματιά του συγγραφέα απέναντι στις ιδεολογικές τάσεις και τα σημαντικά πολιτικά γεγονότα του καιρού του, μη εξαιρουμένης της επανάστασης του 1905, η παρωδία θεμάτων και τεχνικών του παραδοσιακού μυθιστορήματος, καθώς και ο μετεωρισμός ανάμεσα στο δραματικό και το κωμικό στοιχείο μπολιάζουν το μυθιστόρημα με ένα ανατρεπτικό πνεύμα, χαρακτηριστικό που η Πετρούπολη μοιράζεται με άλλα έργα του ευρωπαϊκού μοντερνισμού των αρχών του 20ού αιώνα.

«Κατά τη γνώμη μου τα κορυφαία πεζογραφικά έργα του 20ού αιώνα είναι κατά σειρά τα εξής: ο Οδυσσέας του Τζόυς, η Μεταμόρφωση του Κάφκα, η Πετρούπολη του Μπέλυ και το πρώτο μισό του παραμυθένιου Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο του Προυστ».

ΒΛΑΝΤΙΜΙΡ ΝΑΜΠΟΚΟΦ

Η έκδοση συνοδεύεται από εκτενείς σημειώσεις της μεταφράστριας και από Επίμετρο που περιλαμβάνει:

(α)  Πρωτότυπο κείμενο της Αλεξάνδρας Ιωαννίδου, αναπληρώτριας καθηγήτριας ρωσικής φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, το οποίο εστιάζει στην εκδοτική ιστορία της Πετρούπολης, στο ιδεολογικό στίγμα του έργου, στους τρόπους και τις τεχνικές ανανέωσης της μυθιστορηματικής γραφής, στις υφολογικές ιδιαιτερότητες του κειμένου, στη διακειμενική υφή του κ.ά.

(β) Επιστολή του Αντρέι Μπέλυ προς τον Στάλιν.

(γ) Κείμενο του Γιεβγκένι Ζαμιάτιν στο οποίο σκιαγραφείται το πορτρέτο του Μπέλυ ως πνευματικού ανθρώπου.

(δ) Χρονολόγιο.

Τέκνο μιας θυελλώδους εποχής, ο Αντρέι Μπέλυ γεννήθηκε το 1880 στη Μόσχα. Γόνος καλλιεργημένης οικογένειας, σπούδασε μαθηματικά και εκδήλωσε νωρίς το ενδιαφέρον του για τη λογοτεχνία, τη μουσική και τη φιλοσοφία.

    Τον Νοέμβριο του 1905 βρέθηκε στην Πετρούπολη, όπου έγινε μάρτυρας των αιματηρών γεγονότων. Η βαθιά σχέση του με τον συμβολισμό αποτυπώνεται στα θεωρητικά άρθρα του με τον τίτλο Συμβολισμός (1910), αλλά και στη γραφή του. Την ίδια εποχή επηρεάζεται από τον ανθρωποσοφισμό. Αστός και κοσμοπολίτης –τα προεπαναστατικά χρόνια (1912-1916) τα πέρασε ταξιδεύοντας στην Αφρική και την Ευρώπη–, μετά την επανάσταση του 1917 ο Μπέλυ ακολούθησε την τυπική πορεία ενός διανοούμενου της εποχής. Η σχέση του ωστόσο με το νέο καθεστώς δεν υπήρξε ανέφελη, όπως καταδεικνύεται και από την επιστολή του προς τον Στάλιν (1931).

     Κορυφαία θέση στο έργο του κατέχει η Πετρούπολη (1913-1914)· περιγράφεται ως μια πόλη σε αργό θάνατο, που εξαιτίας της επανάστασης του Οκτωβρίου έχει τεθεί σε κατάσταση συναγερμού. Άλλα έργα του: το μυθιστόρημα Το ασημένιο περιστέρι (1909) και το αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα Κότικ Λετάγιεφ (1915). Έγραψε επίσης ποιητικές συλλογές, πλήθος κριτικών κειμένων, καθώς και αυτοβιογραφικά έργα. Στα τελευταία μυθιστορήματά του, Μόσχα (1926) και Μάσκες (1931), η προσήλωσή του στην ανανέωση της μυθιστορηματικής γραφής αποτυπώνεται κυρίως στη γλώσσα. Όπως γράφει ο Γιεβγκένι Ζαμιάτιν: «Μέχρι τέλους ο Μπέλυ παρέμεινε ο Ρώσος Τζόυς».