Επιδίωξη και της νέας αυτής έκδοσης αποτελεί η εποπτική δομική διάρθρωση του έργου, η κατανοητή ερμηνευτική ενσωμάτωση των τελευταίων ρυθμίσεων (Ν. 4139/2013, 4205/2013, 4236/2014, 4254/2014, 4264/2014, 4267/2014, 4222/2015, 4356/2015, 4411/2016, 4446/2016) και η ομαλή προσαρμογή των πρόσφατων θέσεων της επιστήμης και της νομολογίας.
Το έργο διερευνά λοιπόν τις διαδικαστικές φάσεις της ποινικής δίκης, τις προσδιορίζει στην πρακτική τους διάσταση και τις εμπλουτίζει με σημαντικές θέσεις της πρόσφατης νομολογίας. Μέσα από τη συνδυασμένη αναλυτική παράθεση των απόψεων της θεωρίας και των επιλογών της νομολογίας δίνοντας λύσεις θεωρητικά τεκμηριωμένες και πρακτικά εφαρμόσιμες. Έτσι προκύπτει μια ερμηνεία η οποία υποστηρίζει την πράξη και ταυτόχρονα υποστηρίζεται από αυτήν.
Όπως και οι έξι προηγούμενες εκδόσεις, και η παρούσα περιλαμβάνει ένα εύχρηστο λημματικό ευρετήριο όρων. Το έργο απευθύνεται τόσο στους μελετητές της ποινικής δικονομίας όσο και στους ανθρώπους της ποινικής πράξης: στους δικαστές και στους δικηγόρους.
Πρόλογοι................................................................................................... V
Κυριότερες συντομογραφίες...................................................................... XI
Γ Ε Ν Ι Κ Η Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Η
ΠΟΙΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΚΑΙ ΠΟΙΝΙΚΗ ΔΙΚΟΝΟΜΙΑ
1................... Έννοια και περιεχόμενο του ποινικού δικονομικού δικαίου 3
1.1. .............. Ορισμός και ανάλυση των στοιχείων του ποινικού δικονομικού δικαίου 3
1.2................ Η εσωτερική δόμηση της ποινικής δίκης............................. 10
2................... Ποινική δίκη αποτελεσματική αλλά και δίκαιη................ 15
2.1................ Τα θεμελιώδη αιτήματα της ποινικής δίκης.......................... 15
2.2................ Ο ρόλος του ποινικού δικαστή στο δικαιϊκό σύστημά μας 17
3................... Το ισχύον σήμερα στην Ελλάδα δικονομικό ποινικό δίκαιο 22
4................... Ευρωπαϊκή και εθνική έννομη τάξη: Η ερμηνεία των διατάξεων του ΚΠΔ υπό το φως των ρυθμίσεων της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) .................................................................................. 24
4.1................ Βασικές διαπιστώσεις.......................................................... 24
4.2................ Η δίκαιη δίκη (άρ. 6 παρ. 1, 2 και 3 της ΕΣΔΑ).................. 25
4.3................ Η στάση του έλληνα νομοθέτη στο δικονομικό πεδίο.......... 26
4.4................ Οι θέσεις της ελληνικής νομολογίας (: Αρείου Πάγου)......... 27
Μ Ε Ρ Ο Σ Π Ρ Ω Τ Ο
ΤΑ ΘΕΜΕΛΙΩΔΗ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΟΙΝΙΚΗΣ ΔΙΚΗΣ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α΄
Η ΠΟΙΝΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ
ΚΑΙ ΤΑ ΠΟΙΝΙΚΑ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΑ
1................... Η ποινική δικαιοδοσία...................................................... 37
1.1................ Έννοια και διακρίσεις της ποινικής δικαιοδοσίας................ 37
1.2................ Η έκταση της ποινικής δικαιοδοσίας και οι εξαιρέσεις......... 42
2................... Τα ποινικά δικαστήρια...................................................... 50
2.1................ Ουσιώδη προβλήματα σύνθεσης των ποινικών δικαστηρίων 50
2.2................ Η σύνθεση και η αρμοδιότητα των ποινικών δικαστηρίων 57
2.2.1............. Το πταισματοδικείο:σύνθεση και αρμοδιότητα.................... 57
2.2.2............. Το μονομελές πλημμελειοδικείο: σύνθεση και αρμοδιότητα 58
2.2.3............. Το τριμελές πλημμελειοδικείο:σύνθεση και αρμοδιότητα..... 58
2.2.4............. Το μικτό ορκωτό δικαστήριο: σύνθεση και αρμοδιότητα....... 60
2.2.5............. Το μικτό ορκωτό εφετείο: σύνθεση και αρμοδιότητα............ 61
2.2.6............. Το μονομελές εφετείο: σύνθεση και αρμοδιότητα................. 61
2.2.7............. Το τριμελές εφετείο:σύνθεση και αρμοδιότητα..................... 63
2.2.8............. Το πενταμελές εφετείο:σύνθεση και αρμοδιότητα................ 66
2.2.9............. Δικαστήρια ανηλίκων.......................................................... 67
2.2.9.1.......... Το μονομελές δικαστήριο ανηλίκων.................................... 69
2.2.9.2.......... Το τριμελές δικαστήριο ανηλίκων....................................... 70
2.2.9.3.......... Το τριμελές εφετείο ανηλίκων............................................. 70
2.2.9.4.......... Βασικά ερμηνευτικά ζητήματα της αρμοδιότητας των δικαστηρίων ανηλίκων 71
2.2.10........... Τα στρατιωτικά δικαστήρια................................................. 73
2.2.10.1........ Από ποιά δικαστήρια απονέμεται η δικαιοσύνη στις ένοπλες δυνάμεις 73
2.2.10.2........ Η σύνθεση των στρατιωτικών δικαστηρίων......................... 73
2.2.10.3........ Ουσιώδεις διαπιστώσεις....................................................... 76
2.2.10.4........ Η δικαιοδοσία των στρατιωτικών δικαστηρίων.................... 77
2.2.10.5........ Αρμοδιότητα καθ’ ύλη........................................................ 79
2.2.10.6........ Αρμοδιότητα κατά τόπο...................................................... 80
2.2.11........... Το ειδικό δικαστήριο του άρ. 86 του Συντάγματος.............. 81
2.2.12........... Ο Άρειος Πάγος.................................................................. 82
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β΄
Η ΔΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΗΣ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΑΣ
1................... Οι πτυχές της αρμοδιότητας............................................. 84
2................... Η καθ’ ύλη αρμοδιότητα................................................... 85
2.1................ Πώς προσδιορίζεται η καθ’ ύλη αρμοδιότητα...................... 85
2.2................ Ποιοι προτείνουν την καθ’ ύλη αναρμοδιότητα................... 86
2.3................ Οι ενέργειες του δικαστηρίου όταν διαπιστώσει αναρμοδιότητα 86
2.4................ Η καθ’ ύλη αναρμοδιότητα στην κατ’ έφεση δίκη................ 91
2.5................ Η καθ’ ύλη αναρμοδιότητα και στον Άρειο Πάγο................ 93
2.6. .............. Αναρμοδιότητα και αναστολή επιδικίας κατ’ άρθρο 113 § 2 ΠΚ 93
3................... Η κατά τόπο αρμοδιότητα................................................. 94
3.1................ Πώς προσδιορίζεται η κατά τόπο αρμοδιότητα.................... 94
3.2................ Ποιοι προτείνουν την κατά τόπο αναρμοδιότητα................. 95
3.3. .............. Τι αποφασίζεται όταν διαπιστωθεί κατά τόπο αναρμοδιότητα 96
3.4................ Η κατά τόπο αρμοδιότητα στην κατ’ έφεση δίκη................. 97
3.5................ Η κατά τόπο αναρμοδιότητα ως λόγος αναίρεσης............... 99
4................... Αναρμοδιότητα και μέτρα δικονομικού καταναγκασμού 100
5................... Αρμοδιότητα λόγω συμμετοχής και συνάφειας.............. 102
5.1................ Το πλαίσιο ρυθμίσεως του ΚΠΔ........................................ 102
5.2................ Αρμοδιότητα λόγω συμμετοχής......................................... 103
5.3................ Αρμοδιότητα λόγω συνάφειας........................................... 106
5.4................ Έκλειψη των λόγων συνάφειας και συναιτιότητας.............. 110
5.5. .............. Η παραβίαση των διατάξεων που ρυθμίζουν την αρμοδιότητα λόγω συμμετοχής και συνάφειας......................................................................................... 112
6. ................. Σύγκρουση αρμοδιότητας και αρμοδιότητα κατά παραπομπή 112
6.1................ Πότε και πώς ανακύπτει η σύγκρουση αρμοδιότητας......... 112
6.2. .............. Η διαδικασία άρσης (: κανονισμού) της σύγκρουσης αρμοδιότητας 115
6.3................ Αρμοδιότητα κατά παραπομπή......................................... 116
7................... Ένδικα μέσα κατά αποφάσεων που κηρύσσουν αναρμοδιότητα 118
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ΄
ΤΑ ΠΡΟΣΩΠΑ ΣΤΗΝ ΠΟΙΝΙΚΗ ΔΙΚΗ
1................... Τα δικαστικά πρόσωπα.................................................... 120
1.1................ Τα δικαστικά πρόσωπα με τη στενή έννοια........................ 121
1.1.1............. Οι δικαστές....................................................................... 121
1.1.1.1.......... Η λειτουργική αποστολή των δικαστών............................. 121
1.1.1.2.......... Το πλαίσιο εγγυήσεων ανεξαρτησίας των δικαστών........... 122
1.1.2............. Οι εισαγγελείς................................................................... 125
1.1.2.1.......... Η λειτουργική θέση και αποστολή των εισαγγελέων.......... 125
1.1.2.2.......... Οι θεμελιώδεις αρχές του εισαγγελικού θεσμού.................. 130
1.1.3............. Οι γραμματείς των δικαστηρίων........................................ 132
1.2................ Τα δικαστικά πρόσωπα με την ευρεία έννοια (: οι ανακριτικοί υπάλληλοι) 133
1.2.1............. Γενικοί ανακριτικοί υπάλληλοι.......................................... 134
1.2.2............. Ειδικοί ανακριτικοί υπάλληλοι.......................................... 134
1.3................ Οι θεσμοί εξασφάλισης της αμερόληπτης κρίσης των δικαστικών οργάνων (: αποκλεισμός, εξαίρεση, αποχή)............................................................... 136
1.3.1............. Οι λόγοι αποκλεισμού και εξαίρεσης................................. 137
1.3.2............. Μια σύντομη καταγραφή της διαδικασίας εξαίρεσης......... 143
1.3.2.1.......... Ποιοι προτείνουν την εξαίρεση......................................... 143
1.3.2.2.......... Χρονικοί περιορισμοί στην πρόταση εξαίρεσης................ 143
1.3.2.3.......... Πότε δεν είναι επιτρεπτή η αίτηση εξαίρεσης..................... 146
1.3.2.4.......... Περιεχόμενο της αίτησης εξαίρεσης.................................. 147
1.3.2.5.......... Ο τρόπος υποβολής της αίτησης εξαίρεσης....................... 148
1.3.2.6.......... Η κρίση για το παραδεκτό της αίτησης εξαίρεσης............. 148
1.3.2.7.......... Οι ενέργειες εκείνου που ζητείται η εξαίρεση..................... 151
1.3.2.8.......... Το αρμόδιο για την εξαίρεση δικαστικό όργανο................ 151
1.3.2.9.......... Η απόφαση επί της εξαιρέσεως – ένδικα μέσα................... 153
1.3.3............. Αποχή των δικαστικών προσώπων.................................... 155
1.3.3.1.......... Η αποχή των δικαστικών προσώπων με τη στενή έννοια... 155
1.3.3.2.......... Η αποχή των προανακριτικών υπαλλήλων........................ 157
1.3.4............. Η δικονομική μεταχείριση του αποκλεισμού, της εξαίρεσης και της αποχής 158
2................... Οι διάδικοι στην ποινική δίκη........................................ 159
2.1................ Ο κατηγορούμενος............................................................ 160
2.1.1............. Πώς αποκτάται η ιδιότητα του κατηγορουμένου................ 160
2.1.2............. Η διάρκεια και η παύση της ιδιότητας του κατηγορουμένου 162
2.1.3............. Ποινική δίκη και ανύπαρκτος κατηγορούμενος................. 163
2.1.4............. Η θέση του κατηγορουμένου στην ποινική δίκη................ 164
2.1.5............. Τα θεμελιώδη δικαιώματα του κατηγορουμένου................ 166
2.1.6. ........... Ειδικότερα: Το δικαίωμα σιωπής και άρνησης της κατηγορίας του κατηγορουμένου (δικονομικό πλαίσιο και ποινικές προεκτάσεις)................. 168
2.2................ Ο πολιτικώς ενάγων.......................................................... 173
2.2.1............. Ποιος (επιτρέπεται να) είναι ο πολιτικώς ενάγων............... 173
2.2.2............. Η παράσταση πολιτικής αγωγής από τα νομικά πρόσωπα 176
2.2.3............. Ποινικές δίκες ανεπίδεκτες πολιτικής αγωγής.................... 180
2.2.4............. Οι διατυπώσεις της παράστασης της πολιτικής αγωγής...... 181
2.2.4.1.......... Η δήλωση παράστασης πολιτικής αγωγής στην προδικασία 182
2.2.4.1.1....... Οι τρόποι δήλωσης παράστασης πολιτικής αγωγής........... 182
2.2.4.1.2....... Το περιεχόμενο της δήλωσης παράστασης πολιτικής αγωγής 184
2.2.4.1.3....... Ο έλεγχος της παράστασης πολιτικής αγωγής: διατύπωση αντιρρήσεων 186
2.2.4.2.......... Η δήλωση παράστασης πολιτικής αγωγής στο ακροατήριο 188
2.2.4.2.1. ..... Πώς γίνεται και μέχρι πότε γίνεται η δήλωση παράστασης πολιτικής αγωγής 188
2.2.4.2.2....... Ο πολιτικώς ενάγων απουσιάζει........................................ 191
2.2.4.2.3....... Ο συνήγορος στην πολιτική αγωγή................................... 192
2.2.4.2.3.1.... Είναι δυνατή η παράσταση πολιτικής αγωγής χωρίς δικηγόρο; 193
2.2.4.2.3.2.... Χωρεί παράσταση πολιτικής αγωγής «διά πληρεξουσίου δικηγόρου»; 194
2.2.5............. Παράσταση πολιτικής αγωγής μόνο για υποστήριξη της κατηγορίας 196
2.2.6. ........... Πολιτική αγωγή και αξίωση από κακοδικία...................... 203
2.2.7. ........... Οι συνέπειες της ιδιότητας του πολιτικώς ενάγοντος ως διαδίκου 203
2.2.8............. Η «παρά τον νόμο» παράσταση του πολιτικώς ενάγοντος 205
2.2.9. ........... Τι αποφασίζει το δικαστήριο όταν υπάρχει παράσταση πολιτικής αγωγής 208
2.2.10. ......... Τι αποφασίζει το δικαστήριο όταν ο πολιτικώς ενάγων αποχώρησε πριν από την απαγγελία της απόφασης.......................................................................... 213
2.3................ Ο αστικώς υπεύθυνος........................................................ 214
2.3.1............. Ο ρόλος του αστικώς υπευθύνου........................................ 214
2.3.2............. Τι δείχνει η δικαστηριακή πράξη....................................... 214
3................... Ο συνήγορος υπεράσπισης............................................... 216
4................... Τα τρίτα πρόσωπα της ποινικής δίκης («οι τρίτοι»)...... 219
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ΄
ΔΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΑΚΥΡΟΤΗΤΕΣ
1................... Τι είναι οι δικονομικές ακυρότητες και που αποβλέπουν 221
2................... Έννοια και διακρίσεις των ακυροτήτων......................... 223
2.1................ Οι απόλυτες ακυρότητες.................................................... 223
2.2................ Οι σχετικές ακυρότητες..................................................... 229
2.3................ Πώς διαφέρουν οι απόλυτες από τις σχετικές ακυρότητες: η πρακτική σημασία της διάκρισης ................................................................................ 231
3................... Ο χρόνος προβολής των ακυροτήτων............................. 232
3.1................ Απόλυτες ακυρότητες........................................................ 232
3.1.1............. Προδικασία....................................................................... 232
..................... Α. Παραπομπή με βούλευμα.............................................. 232
..................... Β. Παραπομπή με απευθείας κλήση................................... 233
3.1.2............. Ακροατήριο...................................................................... 233
3.2................ Σχετικές ακυρότητες.......................................................... 234
3.2.1............. Προδικασία....................................................................... 234
..................... Α. Παραπομπή με βούλευμα.............................................. 234
..................... Β. Παραπομπή με απευθείας κλήση................................... 235
3.2.2............. Ακροατήριο...................................................................... 235
3.3. .............. Πότε η ακυρότητα της προδικασίας «διαπερνά» και το ακροατήριο 240
4................... Ο τρόπος προβολής των ακυροτήτων............................. 242
5................... Οι συνέπειες της ακυρότητας.......................................... 244
6................... Το πεδίο συνάντησης και εφαρμογής της απόλυτης ακυρότητας του άρ. 171 § 1 δ΄ ΚΠΔ και της σχετικής ακυρότητας του άρ. 170 § 2 ΚΠΔ (: έλλειψη ακροάσεως) 249
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ε΄
Η ΑΠΟΔΕΙΞΗ ΣΤΗΝ ΠΟΙΝΙΚΗ ΔΙΚΗ
1................... Η αναζήτηση της ουσιαστικής αλήθειας......................... 253
1.1................ Οι διαχρονικές πτυχές της απόδειξης................................. 255
1.2................ Η αρχή της «ηθικής απόδειξης»........................................ 256
1.2.3............. Η αρχή της «ηθικής απόδειξης» μόνο μαζί με την αιτιολόγηση της απόφασης 257
2................... Οι αποδεικτικές απαγορεύσεις......................................... 261
2.1................ Ουσιώδεις όψεις του προβλήματος.................................... 261
2.2................ Οι υφιστάμενες ρυθμίσεις.................................................. 269
2.3................ Αξιολογική ανάλυση - Κάποια συμπεράσματα.................. 272
3................... Ανακριτικές πράξεις και συλλογή αποδείξεων................ 275
3.1................ Η σημασία της ανακριτικής διερεύνησης........................... 275
3.2................ Οι ουσιώδεις πρακτικές πτυχές των ανακριτικών πράξεων 277
3.2.1............. Η εξέταση των μαρτύρων.................................................. 277
3.2.2............. Η πραγματογνωμοσύνη..................................................... 282
3.2.3............. Η αυτοψία......................................................................... 285
3.2.4............. Οι έρευνες......................................................................... 286
3.2.4.1.......... Έρευνα σε κατοικία.......................................................... 287
3.2.4.2.......... Οι σωματικές έρευνες........................................................ 289
3.2.5............. Οι ειδικές ανακριτικές πράξεις επί ορισμένων εγκλημάτων (άρ. 253Α ΚΠΔ) και οι ανακριτικές πράξεις επί εγκλημάτων διαφθοράς (αρ. 253Β ΚΠΔ)........ 289
3.2.5.1.......... Το πλαίσιο των ειδικών ανακριτικών πράξεων.................. 289
3.2.5.2.......... Ειδικότερα: Η ανακριτική διείσδυση (παγίδευση).............. 291
3.2.5.2.1....... Οι πτυχές της ανακριτικής διείσδυσης................................ 291
3.2.5.2.2....... Ενδιαφέρουσες περιπτώσεις της νομολογίας...................... 293
3.2.5.2.3....... Η δικονομική διάσταση της ανακριτικής διείσδυσης.......... 295
3.2.5.2.4....... Ουσιώδεις ερμηνευτικές διαπιστώσεις................................ 297
3.2.5.2.5....... Η κατάληξη των υποθέσεων της νομολογίας..................... 298
3.2.5.2.6....... Η δικονομική μεταχείριση της αστυνομικής διείσδυσης..... 301
3.2.5.2.7....... Συμπεράσματα.................................................................. 304
3.2.6............. Η αποδεικτική «προοπτική» των ανακριτικών πράξεων.... 305
3.2.7............. Η δικονομική μεταχείριση των αποδεικτικών μέσων......... 307
Μ Ε Ρ Ο Σ Δ Ε Υ Τ Ε Ρ Ο
Η ΠΟΙΝΙΚΗ ΔΙΚΗ ΣΕ ΚΙΝΗΣΗ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α΄
Η ΚΙΝΗΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΝΙΚΗΣ ΔΙΩΞΗΣ: ΑΠΟ ΤΗΝ
ΠΡΟΕΡΕΥΝΑ ΜΕΧΡΙ ΤΗ ΛΗΨΗ ΤΗΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ
1................... Η δημιουργία της ποινικής δίκης................................... 313
1.1. .............. Η προκαταρκτική εξέταση και η προηγηθείσα θεσμική διεύρυνσή της 315
1.2................ Η «οπισθοχώρηση» της προκαταρκτικής εξέτασης........... 316
1.3................ Το κανονιστικό πλαίσιο της προκαταρκτικής εξέτασης..... 317
1.4. .............. Η δικονομική μεταχείριση της μήνυσης (αναφοράς) και έγκλησης 327
1.5................ Ο ρόλος του εισαγγελέα εφετών: Η προσφυγή του άρ. 48 ΚΠΔ 333
1.6. .............. Η λειτουργική αρμοδιότητα του εισαγγελέα πλημμελειοδικών 335
2................... Στα πρόθυρα της ποινικής δίωξης: οι αρχές της νομιμότητας και της σκοπιμότητας ................................................................................ 336
3................... Οι τρόποι κίνησης της ποινικής δίωξης......................... 339
4................... Οι συνέπειες από την κίνηση της ποινικής δίωξης......... 340
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β΄
Η ΚΙΝΗΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΝΙΚΗΣ ΔΙΩΞΗΣ
ΕΙΝΑΙ ΑΠΟΦΑΣΙΣΜΕΝΗ
1................... Η απ’ ευθείας εισαγωγή της υπόθεσης στο ακροατήριο (: ή απ’ ευθείας κλήση του κατηγορουμένου στο ακροατήριο).................................. 344
1.1................ Πότε επιτρέπεται η απευθείας εισαγωγή της υπόθεσης στο ακροατήριο 344
1.2................ Οι ενέργειες του εισαγγελέα............................................... 345
1.3................ Η άμυνα του κατηγορουμένου κατά της απευθείας κλήσης στο ακροατήριο 350
2................... Η παραγγελία προανάκρισης........................................ ... 350
2.1................ Πότε και πώς δίνεται η παραγγελία για προανάκριση........ 350
2.1.1............. Παρέκβαση: Από την επικουρική στην εξαιρετική λειτουργία της προανάκρισης ................................................................................ 350
2.1.2............. Οι τροποποιήσεις του ν. 3409/2010 και οι ερμηνευτικές επιρροές του ν. 4055/2012 ................................................................................ 353
2.1.3............. Η δικονομική έκφραση της προανάκρισης........................ 355
2.2................ Τι περιλαμβάνει η προανάκριση........................................ 356
2.3................ Τα δικαιώματα του κατηγορουμένου κατά το ανακριτικό στάδιο της προδικασίας (: προανάκριση και κύρια ανάκριση).................................... 362
2.4................ Η (ουσιαστική) περάτωση της προανάκρισης: οι δυνατότητες του εισαγγελέα 365
3................... Παρέκβαση: Προανάκριση χωρίς εισαγγελική παραγγελία («αστυνομική προανάκριση») ................................................................................ 376
3.1................ Το πλαίσιο της νομοθετικής πρόβλεψης............................ 376
3.2................ Πώς προσδιορίζεται ο κατηγορούμενος· ουσιώδεις πρακτικές συνέπειες 377
3.3................ Οι προϋποθέσεις της αυτεπάγγελτης προανάκρισης........... 380
3.3.1............. Η προβληματική του μη γνήσιου αυτόφωρου εγκλήματος 381
3.3.2............. Η δικονομική μεταχείριση του αυτόφωρου εγκλήματος 382
3.4................ Η «αστυνομική προανάκριση» υποβάλλεται χωρίς χρονοτριβή στον εισαγγελέα ................................................................................ 384
4................... Η παραγγελία κύριας ανάκρισης...................................... 386
4.1................ Πότε και πώς δίνεται η παραγγελία για κύρια ανάκριση 386
4.2................ Το περιεχόμενο της κύριας ανάκρισης............................... 386
4.3................ Η κλήση του κατηγορουμένου σε απολογία....................... 391
4.3.1............. Η πρακτική της «τυπικής κλήσης».................................... 392
4.3.2............. Ο κατηγορούμενος δεν εμφανίζεται στον ανακριτή........... 393
4.3.3............. Ο κατηγορούμενος εμφανίζεται στον ανακριτή................. 397
4.4................ Η απολογία του κατηγορουμένου τερματίζεται. Η ώρα της προσωρινής κράτησης και των περιοριστικών όρων.......................................................... 399
4.4.1. ........... Οι προϋποθέσεις επιβολής προσωρινής κράτησης και περιοριστικών όρων μετά την ισχύ του ν. 3811/2009........................................................................ 400
4.4.2. ........... Κατ’ εξαίρεση: Προσωρινή κράτηση αλλά και κατ’ οίκον περιορισμός για το πλημμέλημα της ανθρωποκτονίας από αμέλεια (: άρ. 302 ΠΚ) κατά συρροή (αρ. 282 § 3 εδ. τελ. ΚΠΔ, όπως το εδάφιο τελευταίο προστέθηκε με το άρθρο 11 ν. 3346/2005 και αντικ. με το άρ. 24 ν. 3811/2009)....................................................................... 410
4.4.2.1.......... Κατ’ οίκον περιορισμός με ηλεκτρονική επιτήρηση και στο πλημμέλημα της ανθρωποκτονίας από αμέλεια κατά συρροή................................................. 413
4.4.3. ........... Η έκδοση του εντάλματος προσωρινής κράτησης· ο ρόλος του εισαγγελέα. Διαφωνία ανακριτή και εισαγγελέα................................................................... 413
4.4.4............. Οι δυνατότητες αντίδρασης του κατηγορουμένου κατά της προσωρινής κράτησης ................................................................................ 417
4.4.4.1. ........ Η προσφυγή κατά του εντάλματος προσωρινής κρατήσεως του άρθρου 285 ΚΠΔ ................................................................................ 417
4.4.4.2.......... Η αίτηση άρσης ή αντικατάστασης της προσωρινής κράτησης 419
4.4.5............. Προσωρινή κράτηση και περιοριστικοί όροι κατά ανηλίκων (“εφήβων”) 423
4.4.6............. Η διάρκεια της προσωρινής κράτησης............................... 428
4.4.6.1. ........ Ο μέγιστος χρόνος προσωρινής κράτησης στα κακουργήματα (αλλά και στα πλημμελήματα) ................................................................................ 428
4.4.6.2.......... Η προσωρινή κράτηση στο πλαίσιο της συρροής εγκλημάτων 435
4.4.7............. Ο περιοριστικός όρος της εγγυοδοσίας.............................. 444
4.5................ Ο ανακριτής ολοκλήρωσε την ανάκριση........................... 446
5................... Ο θεσμός της «ποινικής συνδιαλλαγής» του άρ. 308Β ΚΠΔ 448
5.1................ Οι λόγοι θέσπισης της «ποινικής συνδιαλλαγής»............... 448
5.2................ Το περιεχόμενο της ρύθμισης του άρ. 308Β ΚΠΔ............. 449
5.3................ Συμπερασματικές διαπιστώσεις.......................................... 451
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ΄
Η ΕΝΔΙΑΜΕΣΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ
ΤΩΝ ΔΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΙΩΝ
1................... Η δικογραφία της κύριας ανάκρισης στα χέρια του εισαγγελέα: Οι δυνατότητες του εισαγγελέα σε σχέση με την ανακριτική δικογραφία (: ουσιαστική περάτωση της ανάκρισης)......................................................................................... 453
1.1................ Η κύρια ανάκριση αφορά σε κακούργημα......................... 453
..................... Α. Οι μορφές της παραπεμπτικής κρίσης του εισαγγελέα 453
..................... Β. Οι μορφές της απαλλακτικής κρίσης του εισαγγελέα 467
1.2................ Η κύρια ανάκριση αφορά σε πλημμέλημα......................... 468
..................... Α. Η παραπεμπτική κρίση του εισαγγελέα......................... 468
..................... Β. Οι μορφές της απαλλακτικής κρίσης του εισαγγελέα 470
1.3................ Οι τρόποι παραπομπής στα συναφή κακουργήματα.......... 471
2................... Η δικογραφία καθ’ οδόν προς το δικαστικό συμβούλιο 473
3................... Η υπόθεση στο δικαστικό συμβούλιο............................. 475
3.1................ Το πλαίσιο λειτουργίας και η αρμοδιότητα του δικαστικού συμβουλίου 475
3.2................ Μια σύντομη καταγραφή της διαδικασίας στο δικαστικό συμβούλιο 477
3.3................ Το περιεχόμενο των βουλευμάτων του δικαστικού συμβουλίου (: τα είδη των βουλευμάτων) ................................................................................ 478
..................... Α. Παραπεμπτικά βουλεύματα........................................... 478
..................... Β. Απαλλακτικά βουλεύματα............................................. 479
3.4................ Παραπομπή στο ακροατήριο μόνο με αμετάκλητο βούλευμα 482
4................... Ουσιώδης παρέκβαση: Τα ένδικα μέσα κατά βουλευμάτων 483
4.1................ Μικρή ιστορική αποτίμηση της στάσης του νομοθέτη: τα βουλεύματα στο στόχαστρο της επιτάχυνσης....................................................................... 484
4.2................ Η έφεση κατά βουλευμάτων.............................................. 486
4.3................ Η αναίρεση κατά βουλευμάτων......................................... 487
4.4................ Οι βασικές διατυπώσεις άσκησης των ενδίκων μέσων κατά βουλευμάτων 488
4.5................ Η προθεσμία άσκησης των ενδίκων μέσων κατά βουλευμάτων 489
4.6................ Τα αποτελέσματα των ενδίκων μέσων κατά βουλευμάτων 491
4.7................ Τι αποφασίζει το συμβούλιο εφετών.................................. 491
4.8................ Τι αποφασίζει ο Άρειος Πάγος.......................................... 495
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ΄
Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΤΟ ΑΚΡΟΑΤΗΡΙΟ
1................... Η πορεία προς το ακροατήριο (: η προπαρασκευαστική διαδικασία) 499
1.1................ Ουσιώδεις ερμηνευτικές παρατηρήσεις.............................. 499
1.2. .............. Οι ενέργειες στο πλαίσιο της προπαρασκευαστικής διαδικασίας 502
1.3................ Η γνωστοποίηση των μαρτύρων ....................................... 506
1.4................ Οι προθεσμίες κλητεύσεως διαδίκων και μαρτύρων........... 509
1.5................ Η ώρα της άμυνας του κατηγορουμένου κατά της απευθείας παραπομπής: Η προσφυγή κατά του κλητηρίου θεσπίσματος (άρ. 322 ΚΠΔ)...................... 511
1.5.1............. Πότε επιτρέπεται η προσφυγή........................................... 511
1.5.2............. Η προθεσμία και ο τρόπος άσκησης της προσφυγής (: πού και πώς υποβάλλεται) ................................................................................ 514
1.5.3............. Οι δυνατότητες του εισαγγελέα εφετών.............................. 516
1.5.4. ........... Οι δυνατότητες του συμβουλίου εφετών επί προσφυγής προσώπου ιδιάζουσας δωσιδικίας ................................................................................ 521
1.5.5............. Το επεκτακτικό αποτέλεσμα της προσφυγής...................... 522
1.5.6............. Οι αντιρρήσεις κατά της απόρριψης της προσφυγής.......... 522
2. ................. Η εκδίκαση της υπόθεσης στο ακροατήριο («βήμα-βήμα») 523
2.1................ Οι βασικές αρχές της διαδικασίας στο ακροατήριο κατά το δίκαιό μας 523
2.1.1............. Η αρχή της δημοσιότητας.................................................. 523
2.1.2............. Η αρχή της προφορικότητας............................................. 527
2.1.3............. Η αρχή της αμεσότητας..................................................... 529
2.1.4............. Η αρχή της κατ’ αντιδικίαν διεξαγωγής της δίκης.............. 530
2.1.5............. Η αρχή της αντικειμενικότητας του δικαστή...................... 531
2.2................ Το δικαστήριο συνεδριάζει................................................ 533
2.2.1............. Η έναρξη της συνεδρίασης................................................ 534
2.2.2............. Η έναρξη της συζήτησης................................................... 535
2.2.2.1.......... Ο κατηγορούμενος είναι απών.......................................... 536
2.2.2.1.1. ..... Ο κατηγορούμενος για πλημμέλημα είναι απών και γνωστής διαμονής 540
2.2.2.1.2....... Ουσιώδης παρέκβαση: Αναβολή της δίκης και διακοπή της δίκης ή της συνεδρίασης: οι ρυθμίσεις των ν. 3904/2010, 4055/2012 και ν. 4139/2013 544
2.2.2.1.3. ..... Ο κατηγορούμενος για πλημμέλημα είναι απών και άγνωστης διαμονής 550
2.2.2.1.4. ..... Οι δυνατότητες ανατροπής της ερήμην καταδίκης για πλημμέλημα 551
2.2.2.1.4.1.... Αίτηση ακυρώσεως της διαδικασίας.................................. 552
2.2.2.1.4.1.1. Πότε και πώς ασκείται η αίτηση ακυρώσεως της διαδικασίας 552
2.2.2.1.4.1.2. Οι προϋποθέσεις ασκήσεως της αίτησης ακυρώσεως διαδικασίας 552
2.2.2.1.4.1.3. Οι πρακτικές συνέπειες της αίτησης ακυρώσεως διαδικασίας ως ενδίκου βοηθήματος ................................................................................ 559
2.2.2.1.4.1.4. Η αίτηση ακυρώσεως της διαδικασίας στην κατ’ έφεση δίκη 560
2.2.2.1.4.2.... Αίτηση ακυρώσεως αποφάσεως......................................... 562
2.2.2.1.4.2.1. Πότε ασκείται η αίτηση ακυρώσεως αποφάσεως................ 562
2.2.2.1.4.2.2. Οι προϋποθέσεις άσκησης της αιτήσεως ακυρώσεως αποφάσεως 562
2.2.2.1.4.2.3. Οι συνέπειες της ακυρώσεως της αποφάσεως..................... 566
2.2.2.1.5....... Ο κατηγορούμενος για κακούργημα είναι απών................ 568
2.2.2.1.5.1.... Τι ίσχυε μέχρι το ν. 3904/2010 ......................................... 568
2.2.2.1.5.2.... Η δικονομική μεταχείριση του απόντος για κακούργημα κατηγορουμένου 569
2.2.2.2.......... Ο κατηγορούμενος είναι παρών........................................ 574
2.2.2.2.1....... Τι θα πρέπει να γίνει στο στάδιο έναρξης της συζήτησης 574
2.2.2.2.2....... Η αποδεικτική διαδικασία................................................. 577
2.2.2.2.3....... Η ώρα των αγορεύσεων..................................................... 589
2.2.2.2.4....... Η έκδοση της απόφασης.................................................... 592
2.2.2.2.5....... Το περιεχόμενο της απόφασης.......................................... 593
2.2.2.2.6....... Η επιτρεπτή βελτίωση της κατηγορίας............................... 594
2.2.2.2.7....... Η «αναβολή» της τελευταίας στιγμής................................ 597
2.2.2.2.8....... Τα στάδια λήψης της ποινικής απόφασης και η δημοσίευσή της 598
2.2.2.2.9. ..... Η αιτιολογία της απόφασης και η πρακτική των «αυτοτελών ισχυρισμών» 600
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ε΄
ΤΑ ΕΝΔΙΚΑ ΜΕΣΑ ΚΑΤ’ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ
1................... Η εννοιολογική και δικονομική έκφραση των ενδίκων μέσων 613
1.1................ Η έννοια των ενδίκων μέσων και τα κύρια χαρακτηριστικά της έφεσης και της αναίρεσης ................................................................................ 613
1.2................ Ένδικα βοηθήματα και «οιονεί ένδικα μέσα».................... 614
1.3................ Η θεωρητική θεμελίωση και το λειτουργικό περιεχόμενο των ενδίκων μέσων 615
1.4................ Το παραδεκτό και η βασιμότητα των ενδίκων μέσων......... 624
2................... Συνοπτική παρουσίαση των προϋποθέσεων παραδεκτού των ενδίκων μέσων ................................................................................ 626
2.1................ Η προσβαλλόμενη δικαιοδοτική κρίση υπόκειται κατά νόμο σε ένδικο μέσο 626
2.1.1............. Βουλεύματα υποκείμενα σε ένδικα μέσα............................ 627
2.1.1.1.......... Πότε επιτρέπεται η έφεση κατά βουλευμάτων.................... 627
2.1.1.2.......... Πότε επιτρέπεται η αναίρεση κατά βουλευμάτων............... 627
2.1.2............. Αποφάσεις υποκείμενες σε ένδικα μέσα............................. 628
2.1.2.1.......... Πότε επιτρέπεται η έφεση κατά αποφάσεων...................... 628
2.1.2.2.......... Πότε επιτρέπεται η αναίρεση κατά αποφάσεων................. 636
2.2................ Το πρόσωπο που ασκεί το ένδικο μέσο έχει το δικαίωμα αυτό εκ του νόμου (:δικαιούμενο πρόσωπο).......................................................................... 642
2.3................ Η ύπαρξη εννόμου συμφέροντος ως όρος του παραδεκτού του ενδίκου μέσου 647
2.4................ Η τήρηση των προθεσμιών άσκησης των ενδίκων μέσων (: το εμπρόθεσμο) 648
2.4.1............. Η εμπρόθεσμη άσκηση του ενδίκου μέσου στα βουλεύματα 649
..................... α) Έφεση κατά βουλευμάτων............................................. 649
..................... β) Αναίρεση κατά βουλευμάτων........................................ 649
2.4.2............. Η εμπρόθεσμη άσκηση του ενδίκου μέσου στις αποφάσεις 650
..................... α) Έφεση κατά αποφάσεων............................................... 650
..................... β) Αναίρεση κατά αποφάσεων........................................... 654
2.4.3............. Οι πρόσθετοι λόγοι αναιρέσεως......................................... 664
2.4.4............. Η επίκληση με «υπόμνημα» αυτεπαγγέλτως εξεταζόμενων λόγων αναίρεσης 665
2.4.5............. Πότε είναι επιτρεπτή η εκπρόθεσμη άσκηση των ενδίκων μέσων 666
2.4.6............. Συμπεράσματα.................................................................. 667
2.5................ Η τήρηση των διατυπώσεων άσκησης των ενδίκων μέσων 669
2.5.1............. Ο εν γένει τρόπος άσκησης των ενδίκων μέσων................. 669
2.5.2............. Το περιεχόμενο της έκθεσης εφέσεως................................ 672
2.5.3............. Το περιεχόμενο της αίτησης αναιρέσεως........................... 672
2.5.4............. Η άσκηση του ενδίκου μέσου με αντιπρόσωπο.................. 673
2.6................ Η μη παραίτηση από το ένδικο μέσο................................. 678
2.7................ Το ένδικο μέσο ασκείται για μια μόνο φορά...................... 681
3................... Ουσιώδεις πτυχές των αποτελεσμάτων των ενδίκων μέσων 682
3.1................ Το μεταβιβαστικό αποτέλεσμα των ενδίκων μέσων............ 682
3.1.1............. Η έννοια και η έκταση του μεταβιβαστικού αποτελέσματος 682
..................... i. Βουλεύματα.................................................................... 683
..................... ii. Αποφάσεις.................................................................... 683
3.1.2. ........... Η διεύρυνση του μεταβιβαστικού αποτελέσματος (τόσο με βάση την ιδιότητα του δικαιουμένου όσο και εκ του νόμου)....................................................... 685
3.1.3. ........... Οι συνέπειες της παραβίασης του μεταβιβαστικού αποτελέσματος 690
3.2................ Το ανασταλτικό αποτέλεσμα των ενδίκων μέσων............... 691
3.2.1............. Το νόημα της «αναστολής» στα ένδικα μέσα..................... 691
3.2.2. ........... Το ανασταλτικό αποτέλεσμα των ενδίκων μέσων στα βουλεύματα 692
3.2.2.1.......... Παραπεμπτικά βουλεύματα............................................... 692
3.2.2.2.......... Απαλλακτικά βουλεύματα................................................. 695
3.2.2.3.......... Βουλεύματα που παύουν προσωρινά την ποινική δίωξη.... 696
3.2.3. ........... Το ανασταλτικό αποτέλεσμα των ενδίκων μέσων στις αποφάσεις 697
3.2.3.1.......... Βασικές διαπιστώσεις........................................................ 697
3.2.3.2.......... Η ανασταλτική δύναμη της έφεσης.................................... 698
3.2.3.3.......... Η ανασταλτική δύναμη της αναίρεσης............................... 711
3.2.4. ........... Αμφισβητήσεις ως προς την ανασταλτική δύναμη των ενδίκων μέσων 714
3.3................ Το επεκτατικό αποτέλεσμα των ενδίκων μέσων................. 715
3.3.1............. Έννοια, περιεχόμενο και έκταση του επεκτατικού αποτελέσματος 715
3.3.2............. Η δικονομική θέση του «ωφελούμενου» από το επεκτακτικό αποτέλεσμα 722
3.3.3. ........... Οι συνέπειες της παραβίασης του επεκτακτικού αποτελέσματος 724
3.3.4. ........... Παρέκβαση: Η επέκταση του δικαιώματος άσκησης ενδίκου μέσου και η επέκταση της ωφέλειας του ασκηθέντος ενδίκου μέσου.......................................... 725
3.4. .............. Η απαγόρευση της χειροτέρευσης της θέσης του κατηγορουμένου 730
3.4.1............. Σκέψεις για τη δικαιολογητική βάση της αρχής................. 730
3.4.2............. Το πεδίο εφαρμογής της αρχής.......................................... 732
3.4.3............. Οι μορφές χειροτέρευσης της θέσης του κατηγορουμένου 733
3.4.4. ........... Εξαιρέσεις από την αρχή της μη χειροτέρευσης της θέσης του κατηγορουμένου 739
3.4.5. ........... Οι συνέπειες της παραβίασης της αρχής της μη χειροτέρευσης της θέσης του κατηγορουμένου ................................................................................ 741
4................... Η εκδίκαση της έφεσης κατ’ αποφάσεων: Τι αποφασίζει το εφετείο 742
4.1................ Προπαρασκευαστική διαδικασία....................................... 742
4.2................ Η επ’ ακροατηρίου διαδικασία στο δευτεροβάθμιο δικαστήριο 743
4.2.1............. Ο νόμιμα και εμπρόθεσμα κλητευθείς εκκαλών είναι απών (: δεν βρίσκεται στο ακροατήριο όταν εκφωνείται η υπόθεση του)........................................ 743
4.2.2............. Ο νόμιμα και εμπρόθεσμα κλητευθείς εκκαλών είναι παρών 750
5................... Η εκδίκαση της αναίρεσης κατ’ αποφάσεως: τι αποφασίζει ο Άρειος Πάγος 753
5.1................ Ο αναιρετικός έλεγχος....................................................... 753
5.2................ Η διαδικασία της αναίρεσης και η λήψη απόφασης............ 755
5.2.1............. Ο αναιρεσείων δεν εμφανίζεται.......................................... 755
5.2.2............. Ο αναιρεσείων εμφανίζεται................................................ 756
5.2.3............. Πώς αποφασίζει ο Άρειος Πάγος....................................... 756
5.3................ Η συζήτηση στο δικαστήριο της παραπομπής (άρ. 524 ΚΠΔ) 762
ΒΑΣΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ..................................................................... 765
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΟΡΩΝ ΚΑΙ ΘΕΜΑΤΩΝ.................................................... 769