ΠΡΩΤΟΠΕΙΡΙΑ ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ ΚΑΒΑΛΛΙΩΤΟΥ - ΤΡΙΓΛΩΣΣΟ ΛΕΞΙΚΟ - Ρωμαίϊκα – Βλάχικα – Αλβανίτικα [ΒΕΝΕΤΙΑ–1770]

Γιώργης Έξαρχος:  ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ - ΕΙΣΑΓΩΓΗ - ΕΠΙΛΕΓΟΜΕΝΑ

"[Ο Θεόδωρος Αναστ. Καβαλλιώτης] 
Ωμίλει ως μητρικάς γλώσσας την Ελληνικήν, Κουτσοβλαχικήν και Αλβανικήν. […] Ο ενθουσιασμός του Thunmann τω 1774 και η ικανοποίησις, ην κατά σειράν εξέφρασαν ο Picot, ο Miklosich και ο Meyer, ην τόσω μεγάλη, όσω τα Λεξικά του Καβαλλιώτου και Δανιήλ εβοήθησαν αυτοίς εις την εξήγησιν των δύο προβλημάτων, άπερ τέως ολίγον είχον εξετασθή, ήτοι της καταγωγής των Κουτσοβλάχων και του Αλβανικού ζητήματος. Ούτω εκ καταγωγής ο Καβαλλιώτης τάσσεται εις τους προδρόμους της συγκριτικής γλωσσικής, και αποδεικνύεται έτι άπαξ πόσον ην επηρεασμένος εκ των φιλοσοφικών ιδεών του Leibnitz. Ούτω προήλθε λοιπόν το τρίγλωσσον του Καβαλλιώτου Λεξικόν, όπερ προς τοις άλλοις έχει και το εξής προτέρημα την των περιεχομένων γλωσσών ισότητα, ήτις τέως ην άγνωστος. Η αγία γλώσσα “limba cea sfanta” της Ελλάδος εμφανίζεται παρά τας βαρβαρικάς γλώσσας των Αλβανών, Κουτσοβλάχων και Βουλγάρων. Τούτο έσχε μετά ταύτα πραγματικήν αξίαν εις την γένεσιν της εθνικής ιδεολογίας ήτις έμελλε να συνταράξη από του τέλους του ΙΗ΄ αιώνος και εις τας αρχάς του ΙΘ΄ τους Βαλκανικούς Λαούς."

"Είναι δε μοναδικόν νυν φαινόμενον η σπανιότης των βιβλίων τούτων, όπερ παρατηρείται μόνον εις τα υπαγόμενα εις το Index του Βατικανού. [...] του δε Καβαλλιώτου έν μόνον αντίτυπον υπάρχει γνωστόν, όπερ εσχάτως [1895] ανεκάλυψεν ο Meyer. "
(Ευλόγιος Κουρίλας-Λαυριώτης)