Ο Γιώργος Κοτζιούλας (1909-1956) αποτελεί μια εμβληματική και πρωτοποριακή γραφίδα της λογοτεχνικής γενιάς του 1930: φιλόλογος, ποιητής, θεατρικός συγγραφέας, κριτικός, μεταφραστής παρήγαγε ποικίλο έργο που καλύπτει όλα τα είδη του γραπτού λόγου: ένα τεράστιο λογοτεχνικό, κριτικό, μεταφραστικό, γλωσσοφιλολογικό, ιστορικό και λαογραφικό έργο, που παραμένει σε μεγάλο ποσοστό ανέκδοτο.

Η Πανελλήνια Ένωση Φιλολόγων οργάνωσε ειδική αφιερωματική εκδήλωση, μνήμης και τιμής για το συγγραφέα, η οποία πραγματοποιήθηκε στις 8 Δεκεμβρίου 2014, στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων, όπου διακεκριμένοι ομιλητές ανέλυσαν όλες τις πτυχές της συγγραφικής του παραγωγής.

Επιπρόσθετα, αποδέχθηκε με περισσή χαρά την πρόταση του γιου του Κώστα Κοτζιούλα, φιλολόγου και στενού συνεργάτη μας, να αναλάβει την έκδοση των έμμετρων ποιητικών μεταφράσεών του, από τα ανέκδοτα χειρόγραφα του αρχειακού υλικού του πατέρα του.

Ο Γιώργος Κοτζιούλας δεινός φιλόλογος, με γερή γλωσσική κατάρτιση, ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τα κλασικά γράμματα, φιλοτεχνώντας πολλές και εξαιρετικές μεταφράσεις αρχαίων Ελλήνων (Ηρόδοτο, Θουκυδίδη, Πλούταρχο, Αίσωπο, Αριστοτέλη κ.ά.) και Λατίνων (Οράτιο, Βιργίλιο, Λουκρήτιο, Κάτουλλο, κ.ά.) συγγραφέων, αποδίδοντας με πιστότητα το πρωτότυπο κείμενο, σε μια γλώσσα γλαφυρή και παραστατική, γνήσια δημοτική, χωρίς ακρότητες και ιδιωματισμούς.

Από το ανέκδοτο αυτό μεταφραστικό υλικό της ποιητικής του δημιουργίας έχουν επιλεγεί από τον Κώστα Κοτζιούλα ένα μεγάλο μέρος της αρχαίας λυρικής ποίησης καθώς και τμήματα της δραματικής και επικής ποίησης. Έτσι, η παρούσα έκδοση, με τίτλο Αρχαίοι Έλληνες Ποιητές: επιμέλεια, εισαγωγή, σχόλια, γραμματολογικά σημειώματα, γλωσσάρι της Σωτηρίας Μελετίου, φιλολόγου – ερευνήτριας του αρχείου του Γιώργου Κοτζιούλα, έχει την ακόλουθη δομή. Προτάσσονται, από τη λυρική ποίηση, αποσπάσματα από τους ελεγειακούς ποιητές Καλλίνο, Σόλωνα και Θέογνη, δύο σύντομα σκόλια του Σόλωνα και του Υβρία, αντίστοιχα, ερωτικά και πολεμικά επιγράμματα, από το πέμπτο βιβλίο της Παλατινής Ανθολογίας, από 15 επιγραμματοποιούς.

Ακολουθεί ένα μεγάλο μέρος από τη βουκολική ποίηση, με θέμα τη ζωή των ποιμένων και των αγροτών, που ανάγεται στα λαϊκά ποιμενικά άσματα της Σικελίας, και η οποία εκφράζει ό,τι πιο γνήσιο υπάρχει στην τέχνη της ελληνιστικής εποχής. Προεξάρχει ο Συρακούσιος Θεόκριτος, με 35 μεταφράσματα, γνωστός ποιητής των Ειδυλλίων, αλλά και συνθέτης ύμνων, ελεγειών και επιγραμμάτων, του οποίου η ποίηση είχε μεγάλη επίδραση στη ρωμαϊκή αλλά και τη μεταγενέστερη λογοτεχνία, την πλαστική και τις εικαστικές τέχνες. Στη συνέχεια, παρατίθενται έξι μεταφράσματα του Συρακούσιου Μόσχου, ποιητή του επυλλίου Ευρώπη, και τέσσερα του Σμυρναίου Βίωνος, συνθέτη του Επιταφίου του Αδώνιδος.

Από τη δραματική ποίηση καταχωρείται ένα μεγάλο τμήμα από τον Αγαμέμνονα (στίχ. 1-421) του Αισχύλου, την πρώτη τραγωδία της τριλογίας Ορέστεια, που περιλαμβάνει τον Πρόλογο, την Πάροδο του Χορού, το διάλογο Χορού και Κλυταιμνήστρας καθώς και τις α΄ και β΄ στροφές του Α΄ Στασίμου. Ακολουθεί η κωμωδία του Αριστοφάνη Ειρήνη (στίχ. 1-1050), παραγγελία του Καρόλου Κουν, με φιλειρηνικό μήνυμα και πανελλήνιες διαστάσεις, που διδάχθηκε λίγο πριν από τη σύναψη της Νικίειας ειρήνης (421 π.Χ.).

Τέλος, από την επική ποίηση περιλαμβάνεται το προοίμιο (στίχ. 1-10), από τα Έργα και Ημέρα του Ησιόδου, και, στο επίμετρο, ο χρησμός του Βάκιδος (πρωτότυπο, μετάφραση) από την Ιστορία του Ηροδότου (VIII 77) με συμβολική σημασία, μεταφρασμένος στη διάρκεια του Αλβανικού έπους (17/11/1940).

Πιστεύουμε ότι η έκδοση αυτή, πολύτιμη συμβολή του Γ. Κοτζιούλα στο μεταφραστικό αμητό της λογοτεχνίας μας, θα βοηθήσει ουσιαστικά τους μελετητές και ερευνητές, αλλά και θα ενισχύσει σημαντικά τη συγκριτική διαθεματική προσέγγιση των ποιητικών κειμένων στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση.

Ως Πρόεδρος της Π.Ε.Φ. και εκ μέρους του Διοικητικού Συμβουλίου, ευχαριστούμε θερμότατα τον αγαπητό συνάδελφο και συμπαραστάτη μας Κώστα Κοτζιούλα, για τη συγκινητική αυτή και, άκρως τιμητική για την Ένωσή μας, χειρονομία, με την οποία θα επιτευχθεί η γνωριμία του μεταφραστικού έργου του πατέρα του από το ευρύτερο κοινό και σε πανελλήνια κλίμακα.

Ευελπιστούμε ότι η αξιέπαινη αυτή προσπάθεια θα συνεχισθεί, σε σύντομο χρονικό διάστημα, με τη δημοσίευση και των αντίστοιχων μεταφράσεων των εκπροσώπων της λατινικής γραμματείας.

Αναστάσιος Αγγ. Στέφος