Το προσχολικό περιβάλλον μάθησης αποτελεί έναν από τους χώρους φιλοξενίας, φροντίδας, αγωγής και εκπαίδευσης των παιδιών προσχολικής ηλικίας. Το προσχολικό πρόγραμμα είναι το πέρασμα από την οικογένεια στην κοινωνική ομάδα, από τον χώρο του σπιτιού στον χώρο των συλλογικών δραστηριοτήτων. Το φυσικό περιβάλλον του προσχολικού κέντρου, λειτουργώντας ως `τρίτος` παιδαγωγός, διαδραματίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην ολόπλευρη ανάπτυξη και στη διαμόρφωση της συμπεριφοράς των παιδιών αυτής της ηλικίας. Την ιδιαίτερη σημασία του χώρου στο προσχολικό περιβάλλον μάθησης αναδεικνύει το παρόν βιβλίο, το οποίο παρουσιάζει τις νέες θεωρητικές και πρακτικές θέσεις για το θέμα της οργάνωσης του χώρου, που ελάχιστα έχουν διερευνηθεί και απασχολήσει τους Έλληνες παιδαγωγούς και ερευνητές. Η διάρθρωση του βιβλίου σε δύο μέρη διευκολύνει τον αναγνώστη να συλλάβει το θέμα σε όλη την έκτασή του. Το πρώτο μέρος εστιάζεται στη θεωρία της επιστήμης του χώρου και της οργάνωσής του. Παρουσιάζει τη σημασία του χώρου ως πεδίου αγωγής και τη θεώρησή του από ορισμένα σημαντικά προσχολικά προγράμματα και παιδαγωγούς. Προβάλλει βασικά στοιχεία της έννοιας της οργάνωσης και ειδικά σε συνάρτηση με τις ανάγκες των παιδιών και των ενηλίκων. Αναφέρει αναλυτικά τις διατάξεις και αρχές σχεδιασμού των παιδικών και βρεφονηπιακών σταθμών, όπως και των νηπιαγωγείων, σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία και τα πορίσματα διεθνών οργανισμών. Διερευνά ακόμη διάφορες πτυχές της υλικής οργάνωσης του χώρου των προσχολικών κέντρων αλλά και την οργάνωση του εσωτερικού χώρου σε μικρές ομάδες. Τέλος, εξετάζει συστηματικά τον εξωτερικό χώρο και τον τρόπο οργάνωσής του στην παιδαγωγική διαδικασία. Το δεύτερο μέρος φιλοξενεί τα ενδιαφέροντα πορίσματα μιας μελέτης που αξιολόγησε την ποιότητα του χώρου σε βρεφικούς και παιδικούς σταθμούς, κλασικά και ολοήμερα νηπιαγωγεία, και κατέληξε στη διατύπωση μιας σειράς ουσιαστικών προτάσεων για τη βελτίωση της ποιότητας του χώρου των προσχολικών κέντρων μάθησης.
Οι ελλιπείς γνώσεις γύρω από τη σπουδαιότητα και τις επιδράσεις που ασκούν το περιβάλλον και η οργάνωση του χώρου στην ανάπτυξη των παιδιών έχουν αρνητικές επιπτώσεις στην ποιότητα των προσχολικών περιβαλλόντων και στην ικανότητα των παιδαγωγών να εφαρμόσουν σύγχρονες παιδαγωγικές προσεγγίσεις. Το βιβλίο αυτό, που απευθύνεται σε παιδαγωγούς και αρμόδιους για τον σχεδιασμό και την οργάνωση προσχολικών κέντρων φορείς και επαγγελματίες, κάνει ένα πρώτο μικρό βήμα για την κάλυψη αυτού του κενού.
[Απόσπασμα από το κείμενο στο οπισθόφυλλο της έκδοσης]
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ
Ο χώρος ως παιδαγωγικό πεδίο σε προσχολικά περιβάλλοντα μάθησης
Εισαγωγή
Το περιεχόμενο της έννοιας 'χώρος'
Παιδαγωγική διάσταση του χώρου
Η σημασία της σχέσης με τον χώρο στην προσχολική ηλικία
Κριτήρια για την οργάνωση του χώρου σύμφωνα με διεθνείς οργανισμούς
Χώρος και αναπτυξιακά κατάλληλες πρακτικές
Χώρος και κριτήρια NAEYC
Διεθνείς προδιαγραφές για τις αναλογίες παιδιών-παιδαγωγών
Διεθνείς προδιαγραφές για το μέγεθος της ομάδας
Η προσέγγιση του χώρου από διάφορα προγράμματα προσχολικής αγωγής και εκπαίδευσης
Ο χώρος στο πρόγραμμα της Montessori
Ο χώρος στο πρόγραμμα Reggio Emilia
Ο χώρος στο πρόγραμμα Υψηλών Στόχων (High /Scope)
Ο χώρος στα πλαίσια του προγράμματος Sure Start
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ
Η οργάνωση του χώρου
Εισαγωγή
Η έννοια της οργάνωσης
Σκοπός της οργάνωσης
Στοιχεία σχεδιασμού και διαμόρφωσης του χώρου του προσχολικού κέντρου σύμφωνα με τις ανάγκες των παιδιών
Ο χώρος του προσχολικού περιβάλλοντος μάθησης ως ειδική περίπτωση
Ενήλικες στο προσχολικό περιβάλλον μάθησης
Οι γονείς
Οι παιδαγωγοί
Οι διευθυντές
Το βοηθητικό προσωπικό
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ
Διατάξεις και αρχές σχεδιασμού του χώρου των παιδικών και βρεφονηπιακών σταθμών
Εισαγωγή
Κριτήρια επιλογής του χώρου του παιδικού σταθμού
Κατασκευαστικές διατάξεις για τους παιδικούς και βρεφονηπιακούς σταθμούς
Διατάξεις χώρων
Διατάξεις ασφαλείας
Τελειώματα χώρων (δάπεδα - τοίχοι)
Συστήματα θέρμανσης - φωτισμού - αερισμού
Περιβάλλων χώρος
Αρχές σχεδιασμού και οργάνωσης των παιδικών και βρεφονηπιακών σταθμών
Οργανική δομή των παιδικών και βρεφονηπιακών σταθμών
Υποδοχή - διοίκηση
Χώροι των παιδιών
Τμήμα βρεφών
Τμήμα νηπίων
Χώροι βοηθητικών υπηρεσιών
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ
Διατάξεις και αρχές σχεδιασμού του χώρου των νηπιαγωγείων
Εισαγωγή
Διατάξεις ασφαλείας
Εξωτερικοί χώροι
Εσωτερικοί χώροι
Βασικές αρχές ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων
Χωροθέτηση - προσανατολισμός
Συνθήκες φωτισμού
Αερισμός - θόρυβος
Αύλειοι χώροι
Στοιχεία σχεδιασμού και οργανική δομή των νηπιαγωγείων και των ολοήμερων σχολείων
Αίθουσα διδασκαλίας
Βιβλιοθήκη
Χώρος ανάπαυσης
Τραπεζαρία - κουζίνα
Πολυδύναμος χώρος
Χώροι υγιεινής νηπίων
Αύλειος χώρος
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ
Η υλική οργάνωση των προσχολικών περιβαλλόντων μάθησης
Εισαγωγή
Το κτίριο
Έπιπλα και εξοπλισμός
Η εσωτερική διακόσμηση
Η διαρρύθμιση του χώρου
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ
Η οργάνωση του εσωτερικού χώρου σε μικρές ενότητες
Εισαγωγή
Οργάνωση του χώρου σε κέντρα ενδιαφέροντος
Οργάνωση του χώρου σε εργαστήρια
Οργάνωση του χώρου σε σταθμούς μάθησης
[...]
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΒΔΟΜΟ
Ο εξωτερικός χώρος του προσχολικού περιβάλλοντος μάθησης
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ: ΕΜΠΕΙΡΙΚΟ ΜΕΡΟΣ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΟΓΔΟΟ
Μεθοδολογία της έρευνας
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΑΤΟ
Επίπεδο ποιότητας του χώρου σε ελληνικά προσχολικά περιβάλλοντα μάθησης
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΚΑΤΟ
Γενική επισκόπηση των αποτελεσμάτων της έρευνας
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΔΕΚΑΤΟ
Συμπερασματική συζήτηση
Βιβλιογραφία
Ελληνόγλωσση
Ξενόγλωσση
Ηλεκτρονικές πηγές
Παράρτημα