Σε μία Ελλάδα που φροντίσαμε σε λιγότερο από μισό αιώνα να αφανίσουμε το μεγαλύτερο μέρος της αρχιτεκτονικής μας παράδοσης, τα μοναστήρια αποτελούν πιθανότατα τα μοναδικά έργα μεγάλης κλίμακας με απρόσκοπτη ζωντανή ιστορική συνέχεια που διασώθηκαν. Μακραίωνες παραδόσεις, τόσο στην τέχνη όσο και στην αρχιτεκτονική, κατάφεραν να φθάσουν ως τις μέρες μας αλώβητες μέσα από τα εννιαία αυτά αρχιτεκτονικά σύνολα, εμπλουτισμένες από εκείνη τη μοναδική δυναμική που έχει ένας ζωντανός οργανισμός. Δικαίως λοιπόν, ένας ικανός αριθμός μοναστηριακών συγκροτημάτων μπορούν να χαρακτηριστούν ως εξέχοντα αρχιτεκτονικά μνημεία.

Στο παρόν επιχειρείται μία σύντομη παρουσίαση της μοναστηριακής εγκατάστασης, ιστορικά και αρχιτεκτονικά, καθώς και των σημαντικότερων στοιχείων αυτής, όπως οι ναοί, οι οχυρώσεις, οι τράπεζες και τα άλλα βοηθητικά κτίσματα. Παρουσιάζονται οι μοναδικές μοναστικές κοινότητες του Αγίου Όρους και των Μετεώρων, ενώ περιέχεται ένας γεωγραφικός οδηγός με τα σημαντικότερα μοναστήρια-μνημεία στον ελλαδικό χώρο που κατάφεραν να αποφύγουν τη μετάλλαξη και την αισθητική του οπλισμένου σκυροδέματος και του πεταχτού επιχρίσματος.