Το βιβλίο αυτό είναι το αποτέλεσμα ενός ερευνητικού προγράμματος που χρηματοδότησε το Ελληνικό Ινστιτούτο Διεθνών και Στρατηγικών Μελετών και εκπονήθηκε το 1988-90. Πάνω στην εποχή που η μελέτη βάδιζε προς την ολοκλήρωσή της, συνέβησαν τα κοσμογονικά γεγονότα στην Αν. Ευρώπη που δρομολόγησαν δραματικές αλλαγές στη δομή και πορεία του ευρωπαϊκού συστήματος ασφαλείας.
Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα βρέθηκε μπροστά σε ένα διεθνές περιβάλλον που την υποχρέωσε να επανεξετάσει τις συγκεκριμένες ρυθμίσεις που είχε μόλις λίγο πριν υιοθετήσει με την Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη. Γρήγορα όμως φάνηκε καθαρά ότι η αναδόμηση του ευρωπαϊκού συστήματος θα επέσυρε τόσες πολλές αλλαγές, που η όλη πορεία της ευρωπαϊκής ενοποίησης θα έπρεπε να τεθεί επί τάπητος. Άλλωστε, η όλη κοινοτική σύλληψη ήταν προϊόν του διπολισμού και μοιραία το τέλος της αντιπαράθεσης των δυο κόσμων επαναφέρει το -όχι και τόσο ευχάριστο για την Ελλάδα- ζήτημα της διεύρυνσης της Κοινότητας. Η δρομολόγηση μιας δεύτερης διακυβερνητικής διάσκεψης (πέρα από εκείνη για την Οικονομική και Νομισματική Ένωση), για την Πολιτική Ένωση, ήταν η πρώτη και ελπιδοφόρα απάντηση.
Η κρίση του Κόλπου ήρθε όμως λίγο αργότερα να αποκαλύψει πολλές πληγές της κοινοτικής Ευρώπης. Μπροστά στην πολύπλευρη (οικονομική, πολιτική, στρατιωτική) πρόκληση που αντιμετώπισε η Κοινότητα, οι ελπίδες που είχαν αρχίσει να αναπτερώνονται συρρικνώθηκαν. Η Γαλλία προκάλεσε τις παραμονές της λήξης του τελεσιγράφου των Συμμάχων προς το Ιράκ ισχυρούς κλυδωνισμούς στη συνοχή της Κοινότητας. Η δοκιμασία αυτή, καθώς και η πολιτική ατολμία των Δώδεκα να αναλάβουν ένα πρωταγωνιστικό ρόλο, δημιουργούν επικίνδυνα προηγούμενα για την πολιτική συνοχή τους στο μέλλον.
Απέναντι σε ένα τέτοιο καταιγισμό σημαντικών γεγονότων η Ελλάδα βρέθηκε κατά τη διετία 1988-90 σχεδόν ακυβέρνητη. Στην παραλυσία των τελευταίων μηνών του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία, ήρθαν να προστεθούν οι ατυχείς εκλογικές αναμετρήσεις του Ιουνίου και Νοεμβρίου 1989 που βύθισαν τη χώρα στο χάος της ετερόκλητης και άρα παραλυτικής καθοδήγησης. Η βαθειά οικονομική αλλά και κοινωνική κρίση έδινε στην παραλυσία αυτή διαστάσεις πραγματικής καταστροφής.
Την ώρα που ολοκληρώνεται η συγγραφή του βιβλίου αυτού, τα σύννεφα έχουν πολλαπλασιαστεί απειλητικά στο διεθνή ορίζοντα, ενώ η οικονομική κρίση συνεχίζεται στην Ελλάδα αμείωτη. Ποτέ ίσως στην πρόσφατη ιστορία της δεν αντιμετώπισε η χώρα τόσες προκλήσεις μαζί. Και ποτέ δεν ήταν τόσο ζωτικής σημασίας η στενή της σύνδεση με το κοινοτικό πλαίσιο.
[Απόσπασμα από το κείμενο του προλόγου]