[...] Οι διοικητές της Εθνικής Τράπεζας, άλλοι λιγότερο και άλλοι περισσότερο, ανάλογα με την παιδεία και την καλαισθησία τους, επέδειξαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις τέχνες, είτε αναθέτοντας δικοσμήσεις σε επώνυμους ζωγράφους, είτε αγοράζοντας έργα για τη συγκρότηση μιας καλλιτεχνικής συλλογής. [...]
Οι πίνακες που παρουσιάζονται στην Εθνική Πινακοθήκη ανταποκρίνονται σε μικρό τμήμα της συλλογής που αριθμεί περίπου 2.500 έργα. Ποιοτικά και ιστορικά ήταν τα κριτήρια της επιλογής. Και πράγματι τα έργα που εκτίθενται καταφέρνουν, με αναπόφευκτα κενά, να εικονογραφήσουν την ιστορία της νεότερης ελληνικής τέχνης. Μερικοί πίνακες με μνημειακές διαστάσεις αποτελούν παλαιότερες παραγγελίες με ιδιαίτερο ρόλο και ιδεολογικό περιεχόμενο. Η επιβλητική προσωπογραφία του Βασιλιά Όθωνα, που απεικονίζεται με την εμβληματική εθνική φορεσιά, σε ώριμη ηλικία, να κρατάει το βασιλικό ιδρυτικό διάταγμα της Εθνικής Τράπεζας, ανήκει σ` αυτή την κατηγορία. Ο πίνακας ζωγραφίστηκε από τον Νικηφόρο Λύτρα στο τέλος της ζωής του (1898 - 1899) αλλά διαθέτει άνεση και φρεσκάδα νεανική. Ανάλογη ιστορική και καλλιτεχνική σημασία και αξία έχει η μνημειακή θαλασσογραφία του Κωνσταντίνου Βολανάκη με θέμα τα Εγκαίνια της Διώρυγας της Κορίνθου (1893). Το τρίπτυχο Λιμήν, Ιστορία, Συγκομιδή του Νικόλαου Οθωναίου παραπέμπει στις αλληγορίες της εποχής του Μεταξά με ιδιεολογικό περιεχόμενο. Ανάλογα θέματα φιλοτέχνησε την ίδια εποχή και ο Παρθένης. Τα περισσότερα εν τούτοις έργα της συλλογής ξεφεύγουν απ` αυτό το πλαίσιο και ανήκουν απλά στο συλλεκτικό ενδιαφέρον των διοικητών και των καλλιτεχνικών συμβούλων τους. [...]
Μαρίνα Λαμπράκη - Πλάκα
Καθηγήτρια Ιστορίας της Τέχνης
Διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης