Ο Δημόκριτος είναι ο τελευταίος μεγάλος κοσμολόγος στη μακρά σειρά των προσωκρατικών φυσικών φιλοσόφων ή φυσιολόγων, όπως τους αποκαλεί ο Αριστοτέλης, και ο πρώτος καθολικός νους (mens universalis) στην Ιστορία της Φιλοσοφίας. Στο έργο του συμπυκνώνει όλη την προσπάθεια των προδρόμων του να ορίσουν το Είναι του κόσμου και το νόημα του όντος. Συγχρόνως, συνδυάζοντας τις απόψεις των παλαιοτέρων φιλοσόφων και αντιμετωπίζοντας κυρίως τις θέσεις των Ελεατών, προχωρεί πολύ πέρα από τις αρχικές σημάνσεις της θεωρίας των ατόμων, που είχε προτείνει ο δάσκαλός του, ο Λεύκιππος. Ο Δημόκριτος επιπλέον χαρακτηρίζεται ιδιαζόντως ως μεγάλος συνθετικός νους του 5ου αι. π.Χ. Δηλαδή δεν τον απασχόλησε μόνο το κοσμολογικό πρόβλημα, που τόσο ταλάνισε τη σκέψη των μεγάλων προδρόμων του επί δύο σχεδόν αιώνες, αλλά τον ενδιαφέρει όλη η κατακτημένη ως τότε φιλοσοφική γνώση, ίσως θα έπρεπε να πούμε καλύτερα η ανθρώπινη γνώση, στο σύνολό της. Το κοσμολογικό πρόβλημα όμως στη δική του σκέψη βρίσκει την καταληκτική του έκφραση, η ατομική θεωρία `κλείνει` την προσωκρατική αναζήτηση περί της ουσίας του κόσμου, δηλαδή το ερώτημα για το τι είναι ο κόσμος, για το ον και την ουσία. [. . .]

[Απόσπασμα από κείμενο παρουσίασης εκδότη ή έκδοσης]