Σε πέντε ενότητες προσπαθήσαμε να περιλάβουμε, στις σελίδες του τέταρτου αυτού τόμου της σειράς, τον κόσμο, την ιστορία και τις μαρτυρίες διασήμων ξένων για την ελληνικότητα των νησιών του Αρχιπελάγους. Το χρονολογικό πλαίσιο εκτείνεται από το 1800 ως το 1923, το ιστορικό όμως αρχίζει από τη μυθολογική εποχή, περνάει με τις ανασκαφές των αρχαιολόγων στην κλασική περίοδο, ασχολείται με τα βυζαντινά χρόνια και με τις βυζαντινές κατακτήσεις και αρπαγές των ξένων, τέλος με τα μαύρα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Ίμβρος, Τένεδος, Λήμνος, Λέσβος, Χίος, Πάτμος είναι οι κύριοι σταθμοί των Γερμανών και Αυστριακών που παρέμειναν σ` αυτά τα νησιά για επιστημονικές έρευνες και επιτόπιες διαπιστώσεις. (. . .)

[Απόσπασμα από το κείμενο του προλόγου]