Ανθρωπολογία και σύγχρονη τέχνη

Clifford, James || Coote, Jeremy || Foster, Hal || Gell, Alfred || Gow, Peter || Marcus, George E. || Morphy, Howard || Myers, Fred || Overing, Joanna || Weiner, James || Ρίκου, Ελπίδα

Μετάφραση: Ιακώβου, Βίκυ || Καρρά, Ελένη || Μαρκέτου, Πελαγία || Σαραφείδου, Δέσποινα || Σπυροπούλου, Βαρβάρα || Τσίγκας, Αλέξιος

Εισαγωγή: Ρίκου, Ελπίδα

Επιμέλεια κειμένου: Ρίκου, Ελπίδα

Επιμέλεια σειράς: Παπαταξιάρχης, Ευθύμιος

Κυκλοφορεί

ISBN: 978-960-221-565-4

Αλεξάνδρεια, Αθήνα, 12/2021

3η έκδ., Ελληνική, Νέα

€ 31.80 (περ. ΦΠΑ 6%)

Βιβλίο, Χαρτόδετο

24 x 17 εκ, 809 γρ, 484 σελ.

Περιγραφή

Ανθρωπολογία και εικαστικές τέχνες: συμπαράθεση δραστηριοτήτων και αναφορών που επιφυλάσσει, ίσως, κάποιες εκπλήξεις στον αναγνώστη. Δεν πρόκειται για μια εισαγωγή στη μελέτη της "πρωτόγονης" τέχνης, με την οποία συνδέεται συνήθως η ανθρωπολογία, ούτε για μια εγκυκλοπαιδικού τύπου συγκριτική παρουσίαση της τέχνης μη δυτικών πολιτισμών. Η συλλογή έχει στόχο να αναδείξει τη στροφή του ερευνητικού ενδιαφέροντος των ανθρωπολόγων, από τη δεκαετία του 1980 και μετά, προς κάθε είδους διασυνδέσεις μεταξύ εικαστικών τεχνών και ανθρωπολογίας. Δίνεται έμφαση στη σύγχρονη τέχνη, κυρίως της Ευρώπης και των ΗΠΑ, και εξετάζονται θεματικές και ερωτήματα που απασχολούν τόσο ανθρωπολόγους και άλλους κοινωνικούς επιστήμονες όσο και καλλιτέχνες, ιστορικούς και θεωρητικούς της τέχνης και επιμελητές εκθέσεων, αλλά και όσους ενδιαφέρονται για τις κοινωνικές και διαπολιτισμικές όψεις της σύγχρονης παραγωγής και διακίνησης έργων τέχνης.

Στον τόμο παρουσιάζονται ορισμένα κείμενα ιστορικής σημασίας, από τα πρώτα και ελάχιστα εκείνα που βοήθησαν να διευκρινιστεί ο χαρακτήρας της ανθρωπολογικής προσέγγισης ειδικότερα στη σύγχρονη τέχνη και να ξεκινήσει η έρευνα σ` αυτό το πεδίο. Θίγονται σημαντικά ζητήματα που έχουν προκύψει ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα, όπως ο προβληματισμός γύρω από τις κοινές "πριμιτιβιστικές" ανησυχίες ανθρωπολόγων και καλλιτεχνών, η αναζήτηση μιας χαρακτηριστικά ανθρωπολογικής θεώρησης της τέχνης και οι συζητήσεις γύρω από την αισθητική ως διαπολιτισμική κατηγορία. Δίνεται έμφαση στις κριτικές επαναγνώσεις της ιστορίας της ανθρωπολογίας της τέχνης, ενώ κατατίθενται νέες προτάσεις σχετικά με την ικανότητα δράσης που διαθέτει το έργο τέχνης. Σχολιάζονται εικαστικές εκθέσεις, διερευνώνται καλλιτεχνικές πρακτικές και αναδεικνύεται ευρύτερα ο διάλογος ανθρωπολόγων και καλλιτεχνών, μέσα από τον οποίο διαμορφώνεται ένα εργαστήριο έρευνας, κριτικής των στερεοτύπων και νέων τρόπων σκέψης και δράσης.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΕΛΠΙΔΑ ΡΙΚΟΥ Προτάσεις για μια ανθρωπολογία των σύγχρονων εικαστικών τεχνών

Α. ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ
HOWARD MORPHY: Η ανθρωπολογία της τέχνης
GEORGE MARCUS: και FRED MYERS Η διακίνηση στην τέχνη και τον πολιτισμό: Μια εισαγωγή
ALFRED GELL: Τεχνολογία και μάγεμα

Β. ΣΥΖΗΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ
JAMES WEINER (επιμ.) Η αισθητική είναι διαπολιτισμική κατηγορία
JAMES WEINER: Εισαγωγή
HOWARD MORPHY: Υπέρ της πρότασης
JOANNA OVERING: Κατά της πρότασης
JEREMY COOTE: Υπέρ της πρότασης
PETER GOW: Κατά της πρότασης

Γ. ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΙ ΕΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΕΚΘΕΣΕΩΝ
JAMES CLIFFORD Ιστορίες για το φυλετικό και το μοντέρνο
ALFRED GELL Το δίχτυ της Vogel. Οι παγίδες ως έργα τέχνης και τα έργα τέχνης ως παγίδες

Δ. ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΕΙΣ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΩΝ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ
FRED MYERS Αναπαριστώντας τον πολιτισμό. Η παραγωγή λόγου(ων) σχετικά με την ακρυλική ζωγραφική των Αβοριγίνων
GEORGE MARCUS Η δύναμη της σύγχρονης τέχνης, στο πλαίσιο της αμερικανικής παράδοσης, να αποκαλύπτει τις σχέσεις εξουσίας στις οποίες μετέχει

Ε. ΔΙΑΛΟΓΟΙ ΜΕΤΑΞΥ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΩΝ
JAMES CLIFFORD Για τον εθνογραφικό σουρεαλισμό
HAL FOSTER Ο καλλιτέχνης ως εθνογράφος

Η Malinche (1988-1991), έργο του εικαστικού Jimmy Durham, μας προϋπαντά στο εξώφυλλο του τόμου, σε επιμέλεια της Ελπίδας Ρίκου, με τίτλο Ανθρωπολογία και σύγχρονη τέχνη. Η μορφή της ιθαγενούς μεξικανής ερωμένης του ισπανού κατακτητή Hernán Cortés έρχεται ως σχόλιο όχι μόνο στην άνιση σχέση μεταξύ ανθρωπολογίας και του κατά παράδοση αντικειμένου της, του μη-δυτικού «Άλλου», αλλά και στον τρόπο με τον οποίο και η ίδια η τέχνη μέσα από τις πριμιτιβιστικές της ανησυχίες τροφοδότησε τη σχέση αυτή στο πνεύμα της αποικιοκρατίας και της κληρονομιάς που άφησε πίσω της. Η Malinche, μορφή αμφίσημη και μεθοριακή, παρουσιάζεται στο έργο του Jimmy Durham με σώμα γυμνό, αποστεωμένο, καταπονημένο, καθώς συνθλίβεται μέσα από την επαφή του δυτικού με τον μη δυτικό κόσμο και γίνεται μετασχόλιο για τον ρόλο που ανθρωπολογία και τέχνη καλούνται να παίξουν σε μια εποχή αμφισβήτησης εξουσιών και, αναπότρεπτα, αναστοχασμού.

Αλλά πού μπορεί να συναντώνται ανθρωπολογία και σύγχρονη τέχνη; Ποιες οι κοινές αναφορές και τα μονοπάτια που ακολούθησαν, ποιες οι συναινέσεις και οι «συνενοχές» τους, αλλά και ποιες οι αποκλίσεις και οι αντιπαραθέσεις τους; Η Ελπίδα Ρίκου, ανθρωπολόγος και εικαστικός, αποτελεί την καλύτερη οδηγό σε αυτό το οδοιπορικό που μας ταξιδεύει μέσα από σημαντικούς σταθμούς της σχέσης τέχνης και ανθρωπολογίας: από τις κοινές αναζητήσεις τους για «το πρωτόγονο» και «το εξωτικό», φανερές σε κινήματα όπως ο οριενταλισμός, ο ιμπρεσσιονισμός και σε άλλες καλλιτεχνικές πρωτοπορίες των αρχών του 20ού αιώνα, έως τους νεώτερους πειραματισμούς της δεκαετίας του ’60 και του ’70, όταν υπό την επήρεια, μεταξύ άλλων, της σημειολογίας και του δομισμού καλλιτέχνες ασκούν κριτική σε κοινωνικά και πολιτικά κατεστημένα της εποχής, διαχειρίζονται φιλοσοφικές ιδέες, θέτουν νέα ερωτήματα για το περιεχόμενο της τέχνης και το ρόλο του καλλιτέχνη επιχειρώντας να υπερβούν καθιερωμένα καλλιτεχνικά μέσα και αισθητικές.
Όμως το ταξίδι δεν τελειώνει εδώ: ο τόμος ανοίγει ένα παράθυρο και σε πιο πρόσφατες εξελίξεις.