Το Βυζάντιο επιχείρησε, αρχικά ως νόμιμος διάδοχος του ελληνορωμαϊκού πολιτισμού, να επηρεάσει την αναπτυσσόμενη μέσα στον Μεσαίωνα Ευρώπη, γεγονός όμως που οδήγησε στην πτώση του. Άραγε έφτασε στο σημείο αυτό προσπαθώντας να κυριαρχήσει πολιτικά ή αντίθετα θέλοντας να μοιραστεί όλο και περισσότερο τις αξίες του με την Ευρώπη, αποφεύγοντας την αντιπαράθεση στο μέτρο που του επέτρεπαν οι εκάστοτε συνθήκες;
Απέναντι στο ερώτημα αυτό, το οποίο σχετίζεται άμεσα με τη σημερινή ευρωπαϊκή πολιτιστική παράδοση, προσπαθούν να τοποθετηθούν οι επτά συγγραφείς των κειμένων που περιλαμβάνονται στο παρόντα τόμο από τον ομώνυμο κύκλο ομιλιών «Το Βυζάντιο και οι απαρχές της Ευρώπης». Εξαιτίας της βαρύτητας του ερωτήματος, οι διαλέξεις δεν προγραμματίστηκαν τηρώντας τη χρονολογική σειρά που θα περίμενε κανείς καθώς προσπαθούν να σταθούν σε σημεία προσέγγισης (μερικές φορές και μέσα από την απομάκρυνση) δύο κόσμων που, σήμερα, η πνευματική τους παράδοση είναι κοινή. Τέλος πέρα από την ιστορική προσέγγιση του θέματος δεν παραλείπεται, έστω και αν αυτό φανεί παράδοξο, η προσέγγισή του μέσα από τη μελέτη της λογοτεχνίας.
[Απόσπασμα από το κείμενο στο οπισθόφυλλο της έκδοσης]