Ο Πόντος είναι η πλουσιότερη ελληνική περιοχή σε ποικιλία χορών και τραγουδιών, με πάνω από 100 καταγεγραμμένους χορούς (και παραλλαγές αυτών). Η μουσική και χορευτική αυτή ποικιλία οφείλεται στη γεωμορφολογία της περιοχής, η οποία χωρίζεται οριζόντια σε δύο μέρη, σχηματίζοντας τον παραλιακό και το μεσογειακό Πόντο. Η επικοινωνία μεταξύ των τμημάτων αυτών του Πόντου ήταν περιορισμένη και συνέβαλε στη μεταφορά της παράδοσης με αλλαγμένη μορφή. Έτσι πολλές φορές μια μελωδία μπορεί να χορευόταν διαφορετικά από το ένα μέρος στο άλλο ή και να είχε διαφορετική ονομασία.
Οι χοροί και τα τραγούδια των Ποντίων είναι από τα στοιχεία της ποντιακής παράδοσης που έχουν διατηρηθεί ζωντανά μέχρι σήμερα. Ποντιακοί χοροί και τραγούδια νοούνται όλα εκείνα που δημιουργήθηκαν στην ευρύτερη περιοχή του Πόντου, με όλες τις επιδράσεις και τις παραλλαγές τους. Ο χορός για τους Πόντιους ήταν τρόπος έκφρασης, αλλά και τρόπος ζωής. Μελετώντας τους ποντιακούς χορούς, παρατηρούμε τα εξής στοιχεία τα οποία ανάγονται στην ποντιακή κοινωνία και το σύστημα αξιών της:
- Οι ρόλοι των ανδρών είναι κυρίαρχοι, γεγονός που αντικατοπτρίζει τη δομή της κοινωνίας όσον αφορά την κατανομή των κοινωνικών ρόλων.
- Οι οικοδεσποινιακοί χοροί Διπάτ και Τικ , οι οποίοι ονομάστηκαν έτσι, επειδή χορεύονταν κυρίως από τους μεγάλους και τις οικοδέσποινες, φανερώνουν το σεβασμό των νέων προς τους μεγαλυτέρους.
- Οι θρησκευτικοί χοροί, όπως το Κοτσαγγέλ’, φανερώνουν την πίστη στο έθιμο του γάμου.
- Ο χορός Σέρρα αναδεικνύει το ανεξάρτητο της σκέψης και το ελεύθερο της ποντιακής ψυχής.
Στην πλειοψηφία τους οι ποντιακοί χοροί είναι κυκλικοί. Ο κλειστός κύκλος έχει προέλευση προχριστιανική, οπότε και πιστευόταν ότι προστάτευε ό,τι περιέκλειε μέσα του από τα κακά πνεύματα. Ταυτόχρονα όμως ο κυκλικός χορός είναι ύψιστο δείγμα δημοκρατίας, δικαιοσύνης και ίσης συμμετοχής, αφού ο πρώτος χορεύει πιάνοντας τον τελευταίο, ο κάθε χορευτής βλέπει όλους και τον βλέπουν όλοι. Δεν υπάρχει κορυφαίος, όπως ακριβώς και στους αρχαίους κυκλικούς χορούς, ενώ μπορούν να σχηματιστούν πολλοί ομόκεντροι κύκλοι. Κάντε κλικ στους παρακάτω συνδέσμους για να διαβάσετε περισσότερα για τον κάθε χορό και να δείτε κάποια αντίστοιχα τραγούδια.
*κείμενο βασισμένο στο βιβλίο του Ν. Ζουρνατζίδη «Συμβολή στην Έρευνα των Χορών του Πόντου», Εκδόσεις Ψωμιάδειον, Αθήνα, 2013