Οι Χάζαροι, ένας τουρκικός λαός, αυτονομούνται και αναπτύσσονται μετά το 650 μ.Χ. στα βόρεια και ανατολικά του Καυκάσου, μεταξύ της Κασπίας θάλασσας, της οροσειράς των Ουραλίων και του ποταμού Δον. Στα επόμενα εκατόν πενήντα έτη κατόρθωσαν να γίνουν η κυρίαρχη δύναμη βορείως του Ευξείνου Πόντου, φθάνοντας μέχρι το Κίεβο και υποτάσσοντας πολλούς μικρότερους νομαδικούς λαούς. Η αυτοκρατορία τους επί εκατό και πλέον έτη αντιστάθηκε στις σφοδρές επιδρομές των Αράβων από το νότιο Καύκασο. Οι σχέσεις που ανέπτυξαν οι Χάζαροι με το Βυζάντιο πέρασαν από διάφορες φάσεις: ειρηνικής συνύπαρξης, συμμαχιών και συνεργασίας, αλλά και ανταγωνισμού, αντιπαραθέσεων και συγκρούσεων. Η πτώση τους το 965 από τους Ρως του Κιέβου είχε μεσοπρόθεσμα δυσμενέστατες συνέπειες για τους Βυζαντινούς στα ανατολικά τους σύνορα. Διατρέχοντας τους τέσσερις και πλέον αιώνες της ιστορικής παρουσίας τους, με αναγκαίες αναγωγές όμως που φθάνουν μέχρι τον 9ο αι. π.Χ., μελετάται το μωσαϊκό των θρησκευτικών πεποιθήσεων των λαών που προϋπήρξαν στις περιοχές εκείνες, φαινόμενα παγανισμού, δενδρολατρίας και σιβηρικού σαμανισμού. Η παρουσία του Ιουδαϊσμού από τον 1ο αι. π.Χ., του Χριστιανισμού από τους πρώτους αποστολικούς χρόνους και του Ισλάμ από τον 7ο αι. συνετέλεσε καίρια σε μιά σειρά από κοινωνικές, πολιτικές και κυρίως πολιτισμικές ζυμώσεις, που δημιούργησαν τις νομαδικές κοινωνίες μετά τον 11ο αι., προδρόμους εν πολλοίς, της σημερινής πραγματικότητας σ’ αυτές τις περιοχές του πλανήτη.

[Απόσπασμα από το κείμενο στο οπισθόφυλλο της έκδοσης]