Η ενότητα και ομοιογένεια του κρητικού πολιτισμού, ήδη από τη γένεσή του, αποτελεί σήμερα ένα αναντίρρητο και αναμφισβήτητο γεγονός. Οι διάφορες εικασίες για μια αρχικά περιορισμένη ανάπτυξη, στο κεντρικό και στο ανατολικό τμήμα του νησιού, ανήκουν στο παρελθόν. Στην ανατροπή τους συντέλεσαν, κατά τα τελευταία χρόνια, οι εντατικές αρχαιολογικές έρευνες στο δυτικό τμήμα, το "παραμελημένο" αρχαιολογικά, όπως συνηθιζόταν να χαρακτηρίζεται.
Πράγματι, έως τα μέσα του 20ού αιώνα, το αρχαιολογικό έργο ήταν πολύ μικρό, περιορισμένο κυρίως σε τυχαίες αποκαλύψεις ταφικών μνημείων, ή εντελώς περιστασιακές μικροανασκαφές σε θέσεις που ταυτίζονται με σημαντικές αρχαίες πόλεις. Μόλις στη δεκαετία του `60 άρχισαν να εντατικοποιούνται οι έρευνες. Καθοριστικό γεγονός υπήρξε η δραστηριοποίηση της Εφορείας Αρχαιοτήτων για τη Δυτική Κρήτη, με ουσιαστικό θεμελιωτή της στον Έφορο Γιάννη Τζεδάκι. Έτσι άρχισαν να συστηματοποίουνται οι ανασκαφές και να ασκείται μεγαλύτερος έλεγχος για την προστασία των αρχαιολογικών χώρων. Παράλληλα, η αυξανόμενη και συνεχώς επεκτεινόμενη οικοδομική δραστηριότητα, υπήρξε η αιτία της διενέργειας πολλών σωστικών ανασκαφών με αποτέλεσμα την αποκάλυψη αρχαιοτήτων σε άγνωστες θέσεις. Η ανάπτυξη της σύγχρονης τεχνολογίας έχει οδηγήσει σε πρωτοφανείς βαθιές εκσκαφές διαταράσσοντας στρώματα που είχαν μείνει απείραχτα για αιώνες και χιλιετίες. Ως εκ τούτου η ανεξέλεγκτη αναμόχλευση των αρχαιλογικών χώρων σήμερα μπορεί να προκαλέσει την εξαφάνιση κάθε μαρτυρίας για την ιστορία και προϊστορία τους. Με δεδομένο το γεγονός ότι η προϊστορία και η ιστορία του νομού Χανίων είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την πορεία της υπόλοιπης Κρήτης, ακολουθεί μια γενική παρουσίαση, όπως αυτή διαμορφώνεται από τη συγκέντρωση και αξιολόγηση των αρχαιολογικών στοιχείων που έρχονται στο φως, τόσο από τις συστηματικές όσο και από τις σωστικές ανασκαφές.

Μαρία Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη