Από πολλές δεκαετίες έχει διαπιστωθεί η βαθύτατα ελληνική εθνική συνείδηση του ποιητή του «Ερωτόκριτου». Δεν είναι μόνο η ικανότητά του να πλάσει και να καταξιώσει ένα καινούριο ελληνικό λογοτεχνικό γλωσσικό όργανο, αλλά και η «συμπαντική» θεώρηση του ελληνικού κόσμου που προβάλλει: Αρχαία Αθήνα, Μακεδονία, Βυζάντιο, Κρήτη, Κύπρος κ.λπ. ενωμένα σαν μια ιστορική συνέχεια, «λειωμένα» στο ποιητικό του όραμα, «ξαναχυμένα» σε νέο καλούπι τέχνης που αντανακλούσε την αναγεννησιακή νεοελληνική –υπό βενετικό καθεστώς– θεώρηση του κόσμου: γι` αυτόν «ξαναγεννήθηκεν η φύση των πραμάτω». Πώς προσδιορίζεται ένας Έλληνας στη βενετοκρατούμενη Κρήτη του 17ου αιώνα; Ελληνικό κράτος δεν υπήρχε. Η ελληνική γλώσσα ήταν βέβαια «κοινή» στην τότε Κρήτη, πλάι στην ιταλική (βενετική διάλεκτο), την επίσημη γλώσσα. Όσο κι αν σήμερα -με αναχρονιστικά κριτήρια- μας φαίνεται τούτο «συντηρητικό» ή απλοϊκό, η μόνη βέβαιη απόδειξη ελληνικής εθνικής συνείδησης ήταν τότε το ορθόδοξο θρησκευτικό δόγμα. Στον «Ερωτόκριτο», Ορθοδοξία και αγάπη των νεοελληνικών παραδόσεων δείχνουν ακόμη οι αναφορές στα μοιρολόγια και η ιδιοφυής σύνθεση μοιρολογιών απ` τον ίδιο τον ποιητή.