Η διεθνής βιβλιογραφία για την επιστημονική, τη διπλωματική και πολιτική δραστηριότητα του Ιωάννη Καποδίστρια είναι τεράστια, όπως είναι γνωστό, και το επισημαίνω και σε άλλες μελέτες μου. Για τον άνθρωπο Καποδίστρια, όμως, τα σχετικά δημοσιεύματα είναι ελάχιστα και ελλιπή. Στην ξένη μάλιστα βιβλιογραφία -όπως άλλωστε είναι κατανοητό- η τόσο σημαντική αυτή πλευρά του χαρακτήρα του, που είναι όμως συγκλονιστική και άμεσα συνδεδεμένη με το όλο πρωτοποριακό και «μυθικό» έργο του, την σκέπαζε η σιωπή ή και η σκόπιμη παρανόηση, ακόμα και η παραποίηση. (...) Ο άνθρωπος-αποκάλυψη αποκαλύπτεται κυρίως από τις δικές του «αποκαλυπτικές» γραπτές μαρτυρίες. Από τα 176 «Γράμματα προς τον Πατέρα του», που τα δημοσίευσε σε μετάφραση από την ιταλική ο Πολυχρόνης Ενεπεκίδης το 1972, τα οποία ευτυχώς είχε διαφυλάξει η απόγονός του, από τον αδελφό του Γεώργιο, Μαρία Δεσύλλα-Καποδίστρια. Και από τις ακόμη πιο προσωπικές και συγκλονιστικές επιστολές του προς τη Ρωξάνδρα Στούρτζα, τη μοναδική γυναίκα που αγάπησε, οι οποίες δημοσιεύτηκαν στην «Νέα Ημέρα Τεργέστης» το 1901. Και οι δύο αυτές επιστολογραφίες του, που απευθύνονται στα δύο πιο αγαπημένα πρόσωπα της ζωής του, αναφέρονται περίπου στην ίδια χρονική περίοδο. Τα γράμματα προς τον πατέρα του καλύπτουν τα χρόνια 1809-1820, από την αναχώρηση του Καποδίστρια από την Κέρκυρα για τη Ρωσία μέχρι το έτος θανάτου του πατέρα του. Στην περίοδο 1814-1822 αναφέρονται τα γράμματά του προς την Ρωξάνδρα Στούρτζα. (...) Η αλληλογραφία του Καποδίστρια, τόσο με τον πατέρα του Αντώνιο όσο και με τη Ρωξάνδρα Στούρτζα, ακολουθεί την πορεία και την εξέλιξη των πολιτικών, διπλωματικών και πολεμικών γεγονότων στον ευρωπαϊκό χώρο και των δύο: του Ιωάννη Καποδίστρια και της Ρωξάνδρας Στούρτζα. (...) Και καθώς τα ιστορικά γεγονότα θα εκτυλίσσονται, ξαφνικά ο αναγνώστης θα συναντάται και θα σταματά έκπληκτος εμπρός στην τόσο βαθιά και ανθρώπινη πλευρά των δύο πρωταγωνιστών, τη συναισθηματική αποκάλυψη. Μετά την τραγική δολοφονία του Καποδίστρια το σκηνικό αλλάζει. Γίνεται θρήνος-μονόλογος αρχαίας τραγωδίας και φθάνει σε κορύφωση οδύνης και πόνου, που συγκλονίζει. Είναι ο θρήνος της χαμένης για πάντα και ανεκπλήρωτης αγάπης και για τους δύο τους. Είναι ο συγκλονιστικός μονόλογος και θρήνος της Ρωξάνδρας Στούρτζα. Της Ελληνίδας που άξιζε να την αγαπήσει με μοναδικό τρόπο, ως το θάνατό του, ο Ιωάννης Καποδίστριας.

[Απόσπασμα από το κείμενο του προλόγου]