Ο τόμος ΙΣΤ` της «Ιστορίας του Ελληνικού Έθνους» έχει ως αντικείμενο της ιστορικές τύχες του νεότερου ελληνισμού από το τη Μάχη της Κρήτης ( Μάιος 1941) ώς τις απαρχές της νέας χιλιετίας. Η συμβολή της Ελλάδας στη συμμαχική προσπάθεια υπήρξε σημαντική και καθοριστική, ειδικότερα με την καθυστέρηση της γερμανικής επίθεσης εναντίον της Ρωσίας, που επέδρασε κρίσιμα στην πορεία της παγκόσμιας ιστορίας. Από τον Απρίλιο του 1941 ώς τον Οκτώβριο του 1944 η Ελλάδα υπέστη την Κατοχή των Δυνάμεων του Άξονα, με αποτέλεσμα ανυπολόγιστες απώλειες σε ανθρώπινες ζωές και σχεδόν ολοσχερή καταστροφή τής ήδη ατροφικής της οικονομικής υποδομής. Παράλληλα, όμως αναπτύχθηκε ένα από τα πιο μαζικά κινήματα εθνικής αντίστασης στον ευρωπαϊκό χώρο, ενώ στο μεσογειακό θέατρο των πολεμικών επιχειρήσεων οι ελληνικές ένοπλες δυνάμεις της Μέσης Ανατολής, υπό την ηγεσία των εξόριστων κυβερνήσεων, συνέχισαν τον ένοπλο αγώνα στο πλευρό των Συμμάχων. (...)
Η δεκαετία του 1990 συνιστά την απαρχή μιας νέας περιόδου, όχι μόνο για την ελληνική, αλλά και για την παγκόσμια ιστορία, και, μέσα στο πλαίσιο των κοσμογονικών αλλαγών που συντελέστηκαν, η Ελλάδα προσπαθεί να επαναπροσδιορίσει τη διεθνή θέση της και να συστρατευθεί με επιτυχία στην πορεία προς την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.
Ένα σημαντικό τμήμα του ΙΣΤ` τόμου της «Ιστορίας του Ελληνικού Έθνους» είναι αφιερωμένο στον κυπριακό ελληνισμό και το Κυπριακό Ζήτημα. Από τις σελίδες του τμήματος αυτού παρελαύνουν τα τελευταία χρόνια της βρετανικής κυριαρχίας, ο αγώνας της ΕΟΚΑ, οι εξελίξεις του πολύπτυχου Κυπριακού Ζητήματος και η πολιτική και οικονομική πορεία της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Τέλος, ιδιαίτερα κεφάλαια του τόμου είναι αφιερωμένα στον ελληνισμό της Βορείου Ηπείρου και της Κωνσταντινούπολης, καθώς και στον απόδημο ελληνισμό, ενώ άλλα κεφάλαια εκθέτουν τον πνευματικό βίο και πολιτισμό της τελευταίας εξηκονταετίας.

[Απόσπασμα από το κείμενο του προλόγου]