Η κωμόπολη της Αιανής βρίσκεται 20 χλμ. νότια από την Κοζάνη. Στην αρχαιότητα ανήκε στο βασίλειο της Ελιμιώτιδας, το οποίο μαζί με τα υπόλοιπα ελληνικά βασίλεια (Τυμφαίας, Ορεστίδας, Λυγκηστίδας, Εορδαίας, Πελαγονίας, Δερριόπου) αποτελούσαν την Άνω Μακεδονία των αρχαίων. Σύμφωνα με τον ιδρυτικό μύθο που διέσωσε ο Στέφανος Βυζάντιος η Αιανή, "πόλις Μακεδονίας", κτίστηκε από τον Αιανό, γιο του Ελύμου και ιδρυτή της Ελίμειας ή Ελιμιώτιδας. Η ύπαρξη της πόλης της Αιανής βεβαιώνεται από δύο επιγραφικές μαρτυρίες.
Η συστηματική ανασκαφή, που άρχισε το 1983, έφερε στο φως σημαντικά αρχιτεκτονικά λείψανα της πόλης, συστάδες τάφων και οργανωμένα νεκροταφεία, που χρονολογούνται από τα προϊστορικά ως τα υστεροελληνιστικά χρόνια. Τα νέα αυτά ευρήματα είναι αποκαλυπτικά τόσο για την προϊστορία της Άνω Μακεδονίας όσο και την ακμή της στα αρχαϊκά και κλασικά χρόνια (6ος και 5ος αι. π.Χ.) και παράλληλα επιβεβαιώνουν ότι πολύ πρώιμα η Αιανή κατέλαβε θέση πρωτεύουσας στο κράτος των Ελιμιωτών.