Η σωκρατική στρατηγική διδασκαλίας-μάθησης

Θεωρητική θεμελίωση κι εμπειρική διερεύνηση

Κανάκης, Ιωάννης Ν.

Επιμέλεια σειράς: Κασσωτάκης, Μιχάλης Ι., 1946-

Κυκλοφορεί

ISBN: 978-960-222-306-2

Γρηγόρη, Αθήνα, 1990

Ελληνική, Νέα

€ 16.23 (περ. ΦΠΑ 6%)

Βιβλίο, Χαρτόδετο

24 x 17 εκ, 151 σελ.

Περιγραφή

Στη σημερινή, δυναμική, πλουραλιστική κοινωνία μας, όπου οι νέοι άνθρωποι αντιμετωπίζουν καθημερινά περίπλοκα προβλήματα κι ένα πλήθος από αντιφατικές, αποπροσανατολιστικές, πληροφορίες απαιτούνται αυξημένη κριτική ικανότητα κι αυτοκριτική στάση.
Η `σωκρατική μέθοδος`, που έγινε διάσημη ως `μαιευτική`, με την έννοια της βοήθειας για πνευματική γέννηση, θα μπορούσε να υποστηριχθεί πως αποτελεί ακόμη και σήμερα έναν άριστο τρόπο για την καλλιέργεια της κριτικής σκέψης. Δυστυχώς, οι παιδαγωγικές επιστημονικές έρευνες οι σχετικές με τη σωκρατική μέθοδο διδασκαλίας και την αποτελεσματικότητά της, είναι ελάχιστες.
Με τη μελέτη αυτή επιχειρείται η θεωρητική θεμελίωση και η εμπειρική διερεύνηση της σωκρατικής στρατηγικής διδασκαλίας-μάθησης. Η μελέτη είναι αναθεωρημένη έκδοση της διδακτορικής μου διατριβής: `Θεωρητικές κι εμπειρικές έρευνες για την αποτελεσματικότητα της σωκρατικής στρατηγικής διδασκαλίας` στη σχολή των κοινωνικών επιστημών κι επιστημών της συμπεριφοράς του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης-Δυτικής Γερμανίας (26.7.1984).
Ευχαριστώ θερμά τον καθηγητή μου Δρ. Felix von Cube για τα πολυάριθμα ερεθίσματα, την εποικοδομητική κριτική και τη διαρκή ενθάρρυνση.
Ευχαριστώ ακόμη: τον καθηγητή Δρ. Volker Lenhart· τον κ. Β. Κονιδιτσιώτη, Δρ. φιλ., Επίτ. Εκπαιδευτικό Σύμβουλο ΚΕΜΕ, που ως αρμόδιος ειδικός παιδαγωγός παρακολούθησε με αδιάπτωτο ενδιαφέρον την πορεία των σπουδών μου· τον κ. Ε. Ριμπά, τ. Διευθυντή της Ραλλείου Παιδαγωγικής Ακαδημίας Πειραιά, καθώς και τους συναδέλφους μου της Ε` και Στ` τάξης των Προτύπων Δημοτικών Σχολείων της Ραλλείου Παιδαγωγικής Ακαδημίας Πειραιά και του 35ου Δημοτικού Σχολείου Πειραιά για την κατανόηση και τη βοήθειά τους στη διεξαγωγή των ερευνών.
Ιδιαίτερα ευχαριστώ τ` αδέλφια μου Βάσο και Σοφία Πρωτόπαπα για την πολύμορφη υποστήριξή τους.
Τέλος, ευχαριστώ τον καθηγητή κ. Μ. Κασσωτάκη για την έγκρισή του να περιληφθεί το βιβλίο στη σειρά ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ και τον εκδοτικό οίκο ΓΡΗΓΟΡΗ για την αρτιότητα της έκδοσης.
Η εργασία αυτή δε θα ολοκληρωνόταν, αν η υποτροφία του Ι.Κ.Υ. δε μου επέτρεπε να μετεκπαιδευτώ στο Εξωτερικό για 34 μήνες.

[Απόσπασμα από το κείμενο του προλόγου]

ΠΡΟΛΟΓΟΣ
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ
ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ
2. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΠΛΑΤΩΝΙΚΩΝ ΔΙΑΛΟΓΩΝ 'ΛΑΧΗΣ' ΚΑΙ 'ΜΕΝΩΝ'
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΡΩΤΗΣΗ: 'ΕΙΝΑΙ Η ΑΡΕΤΗ ΔΙΔΑΚΤΗ;' ΣΤΗΝ ΕΡΩΤΗΣΗ: 'ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΑΡΕΤΗ;'
ΠΡΩΤΗ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΟΡΙΣΜΟΥ
ΔΕΥΤΕΡΗ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΟΡΙΣΜΟΥ
ΑΠΟΡΙΑ
ΥΠΟΒΟΗΘΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΟΜΙΛΗΤΗ ΝΑ ΣΥΝΕΧΙΣΕΙ Ή ΑΛΛΑΓΗ ΣΥΝΟΜΙΛΗΤΗ
3. Η ΣΩΚΡΑΤΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ-ΜΑΘΗΣΗΣ
ΣΚΟΠΟΙ ΤΗΣ ΣΩΚΡΑΤΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ-ΜΑΘΗΣΗΣ
Η ΣΩΚΡΑΤΙΚΗ ΕΙΡΩΝΕΙΑ ΩΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΤΕΧΝΑΣΜΑ ΠΑΡΩΘΗΣΗΣ ΤΟΥ ΣΥΝΟΜΙΛΗΤΗ
ΔΙΑΣΑΦΗΣΗ ΤΩΝ ΑΝΕΠΑΡΚΩΝ Ή ΕΣΦΑΛΜΕΝΩΝ ΑΠΑΝΤΗΣΕΩΝ
ΑΠΟΡΙΑ
Η απορία ως συνειδητοποίηση του προβλήματος
Η απορία ως παρώθηση
Η απορία ως αυτοκριτική στάση
ΣΩΚΡΑΤΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ-ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΟΧΗ
ΥΠΟΒΟΗΘΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΟΜΙΛΗΤΗ ΝΑ ΣΥΝΕΧΙΣΕΙ Ή ΑΛΛΑΓΗ ΣΥΝΟΜΙΛΗΤΗ
ΣΩΚΡΑΤΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΚΙ ΑΛΛΑΓΗ 'ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΣΤΑΣΗΣ'
Η έννοια 'κοινωνική στάση'
Αλλαγή 'κοινωνικής στάσης'
4. ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΣΩΚΡΑΤΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ-ΜΑΘΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΚΑΙ ΛΥΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ
Η ΣΩΚΡΑΤΙΚΗ ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΤΟΝ ΠΛΑΤΩΝΙΚΟ ΔΙΑΛΟΓΟ 'ΜΕΝΩΝ'
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ
ΣΧΗΜΑΤΙΚΗ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΣΩΚΡΑΤΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ-ΜΑΘΗΣΗΣ
5. ΕΜΠΕΙΡΙΚΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΩΚΡΑΤΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ-ΜΑΘΗΣΗΣ
ΟΙ ΜΕΧΡΙ ΤΩΡΑ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΣΩΚΡΑΤΙΚΗΣ ΜΑΙΕΥΤΙΚΗΣ ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ
ΟΙ ΕΜΠΕΙΡΙΚΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΣΩΚΡΑΤΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ-ΜΑΘΗΣΗΣ
Αιτιολόγηση των ερευνών
Ερευνητικές υποθέσεις
Ορισμός των εννοιών:
Αυτοπεποίθηση
Αυτοκριτική
Ανοχή
Παρώθηση για επίδοση και μάθηση
ΣΧΕΔΙΟ ΤΩΝ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ
ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΕΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ
ΘΕΜΑΤΑ ΠΟΥ ΣΥΖΗΤΗΘΗΚΑΝ
ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟΙ ΣΤΟΧΟΙ
ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ-ΜΑΘΗΣΗΣ
ΜΕΣΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ
ΑυΑκΑΠ-κλίμακα στάσεων
Μαγνητοφωνήσεις και πρωτόκολλα
Ερωτηματολόγιο για τους μαθητές
ΔΙΕΞΑΓΩΓΗ ΤΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ
Πειραματική ομάδα και ομάδα ελέγχου
Δεδομένα του προελέγχου
Τα αποτελέσματα της έρευνας
Ανάλυση των πρωτοκόλλων σε σχέση με τις ερευνητικές υποθέσεις
Αυτοπεποίθηση
Αυτοκριτική
Ανοχή
Παρώθηση για επίδοση και μάθηση
Άλλες παρατηρήσεις
Τα αποτελέσματα της κλίμακας ΑυΑκΑΠ
Στατιστική αξιολόγηση των αποτελεσμάτων της έρευνας
Απαντήσεις στο 'ερωτηματολόγιο για τους μαθητές'
Συγκριτική παράθεση κι ανακεφαλαίωση των αποτελεσμάτων
Τα αποτελέσματα για την αυτοπεποίθηση
Τα αποτελέσματα για την αυτοκριτική
Τα αποτελέσματα για την ανοχή
Τα αποτελέσματα για την παρώθηση
Συζητήσεις των αποτελεσμάτων
6. ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΡΑΞΗ
ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΔΑΣΚΑΛΟΥ
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
Η τελική ΑυΑκΑΠ - κλίμακα στάσεων
Το ερωτηματολόγιο για τους μαθητές
Τα πρωτόκολλα των διδακτικών ωρών
Πρώτη διδακτική ώρα
Δεύτερη διδακτική ώρα
Τρίτη διδακτική ώρα
Τέταρτη διδακτική ώρα
Πέμπτη διδακτική ώρα
Έκτη διδακτική ώρα
Έβδομη διδακτική ώρα
Όγδοη διδακτική ώρα
Ένατη διδακτική ώρα
Δέκατη διδακτική ώρα
Ενδέκατη διδακτική ώρα
Δωδέκατη διδακτική ώρα
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
ZUSAMMENFASSUNG
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΟΝΟΜΑΤΩΝ
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΟΡΩΝ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΩΝ
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΓΡΑΦΙΚΩΝ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΩΝ